У 1930-я Аленскіх у Гродне ведалі многія: сям’я праславілася смачнымі свежымі булачкамі. Гісторыю з жыцця гэтай гродзенскай сям'і распавяла нам чытачка Галіна Бардадым. У міжваенны перыяд яе сям’я валодала некалькімі ўстановамі ў горадзе. Але ўсё змянілася са зменай улады. Спачатку ў 1939 годзе прыйшлі камуністы і нацыяналізавалі маёмасць, а праз два гады немцы раз’ядналі сям’ю.
«У 1930-х гадах Аленскія жылі вельмі добра. Дзядуля, Эдвард Аленскі, быў карэнным гродзенцам з сям'і інтэлігентаў. На момант знаёмства з бабуляй — Ганнай Лядзінскай — ён валодаў сямейнай кандытарскай-пякарняй, цукерняй і чайной. У адной са сваіх устаноў ён і пазнаёміўся з будучай жонкай».
Заўсёды свежыя і смачныя
Аленскія жылі на вуліцы Іерусалімскай (суч. Антонава). Яны лічыліся ў Гродне прыкладнай, кахаючай сям’ёй.
«Спачатку бацькі дзядулі былі супраць шлюбу з праваслаўнай дзяўчынай. Бабулю называлі «руская кацапка», але дзед, нягледзячы на незадаволенасць сям'і, усё ж такі ажаніўся і не пралічыўся. Яны вельмі палюбілі адзін аднаго і былі шчаслівыя разам. Неўзабаве ў іх з’явіліся дзеці: трое дзяўчынак — усе яны дапамагалі ў сямейным бізнесе.
Было ў нас дзве ўстановы ў цэнтры Гродна. Адна дзе сёння «Карчма» на Кірава, другая на Сацыялістычнай, дзе сёння цырульня. Магазін з пякарняй быў на Антонава каля дома. За булачкамі Аленскіх прыходзілі многія гродзенцы. Яны былі заўсёды свежыя і смачныя. У нашым сямейным архіве захаваліся фатаграфіі, як дзядуля і бабуля гатуюць булачкі".
Гарадская модніца
Бабуля Галіны ў міжваенны час у Гродне была модніцай і любіла фатаграфавацца. Таму ў сям'і Галіны сёння так шмат прыгожых здымкаў 1930-х гадоў.
«Бабулю Ганну называлі мясцовай модніцай. Яна шыла сабе вопратку ў вядомых краўцоў, заказвала абутак у найлепшых майстроў, капялюшыкі таксама вырабляліся на заказ. Усё гэта яна вельмі любіла. Таксама яна рабіла вельмі шмат фатаграфій, а самым папулярным месцам у яе быў кут сённяшніх вуліц Ажэшкі і Савецкай. Там заўсёды стаяў фатограф».
Забралі ў турму за сувязь з падпольшчыкамі
Прекрасная жизнь Оленских изменилась в Гродно с приходом коммунистов, когда национализировали всё их имущество. А при немцах у семьи забрали дом и арестовали за связь в подпольными организациями.
«При немцах семью из дома на Антонова выселили, так как там создавали гетто и туда свозили евреев. Оленские сумели забрать лишь малую часть вещей из дома, многое осталось. Семье пришлось искать новое жилье. В итоге они поселились самовольно на цокольном этаже одного из зданий на сегодняшней улице Кирова. Жили спокойно до 1943 года, до того момента, как один из братьев моего дедушки не влез в подпольную организацию. Немцы узнали про это и пришли домой за ним. Его дома не оказалось и в итоге арестовали его жену и детей, дедушку с его женой и дочкой, двух братьев и их мать. Всех забрали в гродненскую тюрьму».
Прыгожае жыццё Аленскіх змянілася з прыходам камуністаў, калі нацыяналізавалі іх маёмасць. А пры немцах у сям'і забралі дом і арыштавалі за сувязь з падпольнымі арганізацыямі.
«Пры немцах сям’ю з дому на Антонава выселілі, бо там стваралі гета і туды звозілі яўрэяў. Аленскія здолелі забраць толькі малую частку рэчаў з дома, многае засталося. Сям'і прыйшлося шукаць новае жыллё. У выніку яны пасяліліся самавольна на цокальным паверсе аднаго з будынкаў на сённяшняй вуліцы Кірава. Жылі спакойна да 1943 года, да таго моманту, як адзін з братоў майго дзядулі не ўлез у падпольную арганізацыю. Немцы даведаліся пра гэта і прыйшлі дадому за ім. Яго дома не аказалася і ў выніку арыштавалі яго жонку і дзяцей, дзядулю з яго жонкай і дачкой, двух братоў і іх маці. Усіх забралі ў гродзенскую турму».
Спрабавалі прадаваць булачкі нават падчас акупацыі
Мужчын з сям'і Аленскіх і іх маці трымалі да апошняга, а астатніх, маладых дзяўчат і дзяцей, адпусцілі раней. Сям'і Эдварда прыйшлося цяжэй за ўсё: Ганне прыйшлося адной карміць дачок, пакуль яна спрабавала вызваліць мужа.
«Дзядуля быў невінаваты, але яго забралі немцы і здзекаваліся. Зняволеных моцна білі і практычна не кармілі. Іншы раз маці аддавала сынам сваю ежу. Жонка дзядулі, Ганна, засталася адна з трыма дзецьмі. Вядома, яна разгубілася і не ведала, што рабіць першы час. Бабулі давялося шукаць розныя спосабы, каб пракарміць дзяцей. Мая мама ў адзін дзень напекла булак і спрабавала прадаць каля Фарнага касцёла. Раптам падышлі паліцаі і як далі розгамі, а булачкі ўсе ледзь не растапталі».
Брату так і не прабачыла
У 1944 годзе Эдварда Аленскага і яго брата перавозяць у гестапа ў Беласток. Праз некалькі тыдняў брат уцякае, а Эдвард знікае без вестак. Ганна ў той момант была ў Гродне з дзецьмі.
«Так наша сям’я з багатых і вядомых гродзенцаў ператварылася ў бедных і забытых. Брат дзядулі, з-за якога і пачаліся арышты, здолеў збегчы з турмы і асеў у Польшчы са сваёй сям’ёй. Пасля вайны яны атрымалі кампенсацыю і жыццё ў іх наладзілася. Усім, хто застаўся ў Гродне, прыйшлося выжываць. Калі да вайны ў нашай сям'і сталы трашчалі, то пасля даводзілася і галадаць. Пасля вызвалення Гродна бабуля пайшла працаваць у спіртатрэст кур’ерам. Брату свайго мужа яна так і не даравала, хоць яны і прыязджалі, спрабавалі пагаварыць. Бабуля не хацела з імі бачыцца. Яны з мужам Эдвардам вельмі любілі адно аднаго, але ў адзін момант яна яго страціла з-за памылкі іншага. Дружная сям’я Аленскіх распаўся на аскепкі, вайна ўсіх пасварыла».
Гены нагадваюць пра сябе
Яшчэ ў савецкія гады Галіна часта ездзіла да сваякоў у Польшчу. Там яна даведалася падрабязнасці арышту свайго дзядулі і тое, як ён загінуў.
«Бабулю можна зразумець, чаму яна не хацела мець зносіны з Аленскімі. Мы, яе нашчадкі, ездзілі да сваякоў у Польшчу і сёння падтрымліваем з імі кантакты. Была вайна і ўжо нічога не вярнуць. Але памяць пра дзядулю і яго справу ў Гродне жыве ў нашай сям'і і па сённяшні дзень».
Аднойчы, калі Галіна прыгатавала булачкі з яблыкамі, у яе мамы па целе пайшлі дрыжыкі. «Дзядуля рабіў дакладна такія ж булачкі, — сказала яна. — Як ты магла гэта ведаць, калі ты яго ніколі не бачыла і не ела яго булачак?»
Напэўна, гэта гены, думае Галіна. І дадае: «Яшчэ ў мяне звычка рукі выціраць як дзядуля».
«Калі-небудзь наша сям’я можа і паспрабуе адрадзіць сямейную справу Аленскіх у горадзе і зноў парадуе гродзенцаў той самай смачнай выпечкай, як гэта было амаль 90 гадоў таму», — кажа Галіна.
У шмат каго з гродзенцаў ёсць сямейныя архівы старых чорна-белых фотаздымкаў. У кагосьці міжваеннага і ваеннага часу, у кагосьці савецкага. Калі ў вас ёсць чым падзяліцца з іншымі гродзенцамі, калі вы хочаце распавесці гісторыю з жыцця вашай сям'і, то пішыце на адрас: [email protected]
