Спадчына

Ці варта ўздымаць кілішак за Пілсудскага? Пяць фактаў пра культ маршалка ў Гродне

Асоба Юзафа Пілсудскага лічыцца досыць спрэчнай у кантэксце гісторыі Беларусі. З аднаго боку, ён першым прынёс у Вільню кнігу Францішка Багушэвіча, з іншага — у 1926 годзе ўрад маршалка зачыняў не толькі кнігарні, але і беларускія школы. У 1920−1930-я гады Пілсудскі часта наведваў Гродна. У гэты час тут паступова пачаў фармавацць і ўзмацняцца яго культ. Пра постаць Пілсудскага, ягоную сувязь з Гродна і культ маршалка ў горадзе распавёў гісторык Андрэй Чарнякевіч.

З кожным прыездам маршалка горад рабіўся ўсё больш польскім

Упершыню афіцыйна Юзаф Пілсудскі прыязджае ў Гродна вясной 1919 года ў ролі кіраўніка Польскай дзяржавы. Тагачаснае насельніцтва горада — у асноўным габрэі. Сустрэча адбывалася ў Старым замку. Пасля гэтага Гродна паступова пачынае пераўтварацца ў частку Польшчы.

Увесну 1919 года Пілсудскі з’язджае з Гродна з мясцовым дзеячом, каб ладзіць беларускую палітыку ў Вільні. Аднак ужо ўвосень пад ягоны шэраговы прыезд сюды была зачыненая беларуская школка. З кожным прыездам маршалка горад усё больш і больш схіляецца да польскасці, пераўтвараецца ў ідэалагічна польскі Grodno.

Любіў глядзець на Нёман і вежы касцёлаў

Кожны раз, калі Пілсудскі ехаў цягніком праз Гродна, ён прасіў разбудзіць яго, калі цягнік пад’язджаў да маста праз Нёман. Маршалак любіў глядзець на раку і гродзенскія касцёлы. Апошні раз праз Гродна ў бок Вільні ехала труна з сэрцам Пілсудскага — гэта было вясной 1935 года. Сустрэць цягнік з сэрцам маршалка выйшлі ўсе гродзенцы. Ён спыніўся на некалькі гадзін і праз вакно можна было паглядзець на урну.

Вуліца Пілсудскага

Адзначэнне дня імянін Пілсудскага, калі ён атрымаў званне Першага Маршала, стала ключавым момантам у фармаванні культа ягонай асобы. 19 сакавіка пачынае адзначацца як дзяржаўнае свята. Упершыню гэтая традыцыя была закладзеная вясной 1920 года.

Дзень быў вольным ад вучобы. Замест гэтага праводзяцца святочная служба ў касцёле, марш па вуліцах горада і прадстаўленні ў гарадскім тэатры. Менш чым праз месяц, 26 красавіка 1920 года, гродзенскі магістрат пераймяноўвае вуліцу Сафійскую ў гонар маршалка. Так у Гродне з’яўляецца вуліца Пілсудскага. Пазней імя маршалка з’яўляецца і сярод ганаровых грамадзян горада.

Культ Пілсудскага як праява патрыятызму

У верасні 1939 года савецкія войскі заходзілі ў Гродна праз мост імя Пілсудскага. З цягам часу ўспрыманне ягонай постаці мяняецца некалькі разоў. З прыходам бальшавікоў культ Пілсудскага стаў успрымацца як праява патрыятызму.

Пілсудскі ўсюды, нават у брукаванцы

Як і любы культ, які быў у Гродне, культ Юзафа Пілсудскага пакінуў свае сляды на вуліцах горада. Мы сустракаем яго кожны дзень, але нават не падазраем, што ён неяк звязаны з імем маршалка. Гэты помнік — гродзенская брукаванка, частка шашы імя Пілсудскага.


Сустрэча з Андрэем Чарнякевічам прайшла 15 лістапада ў этнакраме «Цудоўня».

Падзяліцца
Меткі: гісторыя

Апошнія запісы

Статус — першы крок да захавання. Інструкцыя, як унесці аб’ект у спіс спадчыны

У мястэчку Радашковічы на 6 тыс. чалавек стаіць касцёл, дзе хрысцілі Янку Купалу. У Вілейцы…

22 лістапада 2024

«Пабачыць Гродна — і памерці». Як наш горад стаў міжваеннай «сталіцай самагубцаў»

У міжваенны час Гродна набыло незвычайную славу. Горад стаў месцам прыцягнення незвычайных турыстаў - тых,…

21 лістапада 2024

«Нармальны быў гастраном — цяпер там прадаюць шпалеры». Ці хапае крамаў у цэнтры Гродна?

Ці хапае ў цэнтры Гродна прадуктовых крам? Спрэчкі наконт гэтага выклікала адкрыццё на перакрыжаванні Савецкай…

21 лістапада 2024

Дзе арганізаваць святочную фотасесію? Гродзенскія студыі ўжо падрыхтавалі навагоднія лакацыі

Прыбраныя ялінкі, свечкі, навагоднія вянкі і гірлянды, аксаміт, светлы ці цёмны фон на выбар. Гродзенскія…

19 лістапада 2024

«Перад выбарамі - спрыяльны час для петыцый». Як прымусіць чыноўнікаў вырашаць праблемы і чаму новая пляцоўка «меркаванне.бел» для гэтага не пасуе

Улады стварылі новую платформу “меркаванне.бел”. Яе пазіцыянуюць як анлайн-пляцоўку, на якой кожны зможа ў вольнай…

15 лістапада 2024

«У Гродне жывуць тыя яшчэ „шалёныя імператрыцы“». Стваральніца брэнда Krikate расказала, як дабралася да парыжскага тыдня моды

Калекцыя адзення гродзенкі Кацярыны Карлацяну дэбютавала гэтай восенню на Парыжскім тыдні моды. А пачыналася ўсё…

14 лістапада 2024