У ліпені і жніўні 2022 у Гродна хлынулі плыні турыстаў. Апошні раз горад бачыў такі наплыў тры гады таму — яшчэ да пандэміі. Асноўныя госці — расіяне і ўнутраныя беларускія турысты. Турыстаў з Еўропы прыкметна менш, чым у часы першага бязвізу, але і іх можна сустрэць. Адна праблема — горад выявіўся не гатовы да турыстычнага буму.
Hrodna.life пагаварыў з пяццю экскурсаводамі, якія гэтым летам амаль кожны дзень працуюць з турыстамі. Яны распавялі, хто цяпер едзе ў Гродна і з якімі праблемамі сутыкаюцца госці. Паколькі ў гэтым годзе ўжо здараліся затрыманні экскурсаводаў, а часам да экскурсій «прыляпляюцца» ўважлівыя людзі ў цывільным, мы не называем імёнаў нашых суразмоўцаў у мэтах бяспекі.
Хто цяпер едзе ў Гродна?
Беларускіх турыстаў у Гродне ўсё яшчэ шмат. Трэнд падарожнічаць па сваёй краіне, які пачаўся два гады таму, на спад не ідзе. У 2021 годзе 1,187 млн беларусаў скарысталіся паслугамі турыстычных аператараў унутры краіны — гэта ў два разы больш, чым ў 2020-м, і на 80 тыс. больш, чым у дапандэмійным 2019-м. Тэлеканал АНТ сцвярджае, што ў 2022-м попыт на ўнутраны турызм павялічыўся ў сем разоў. Праўда, без спасылак на якія-небудзь дадзеныя.
Экспарт турыстычных паслуг у Гродзенскай вобласці за паўгоддзе склаў амаль 4,2 мільёны долараў. Тэмп росту за паўгоддзе — 161,4 адсоткі, расказалі ва ўпраўленні спорту і турызму аблвыканкама.
«Большасць прыязджае з Мінска, на сваіх аўто, на цягніках прыязджаюць з Гомеля, Віцебска, Магілёва. Бум пачаўся дзесьці ў чэрвені - і Гродна ўсё яшчэ ў трэндзе», — распавёў гродзенскі экскурсавод М.
Першае месца сярод замежных турыстаў, па назіраннях экскурсаводаў, з якімі пагаварыў Hrodna.life, займаюць расіяне. Ва ўмовах, калі выезд на адпачынак у іншыя краіны для грамадзян Расіі абцяжараны, Беларусь для іх — блізкая і недарагая краіна, дзе ўсе гавораць на іх мове. Некаторыя называюць Гродна «даступнай Еўропай». Едуць сем’ямі або невялікімі групамі сяброў, але ёсць і арганізаваныя вялікія групы.
«Нядаўна ў Гродна прыязджаў турыстычны цягнік з Масквы — сумесны праект кампаніі „Дартур“ і Расійскай чыгункі. Каля 200 чалавек наведалі нашы асноўныя славутасці і засталіся ў захапленні», — расказала «Гродзенскай праўдзе» намесніца начальніка ўпраўлення спорту і турызму аблвыканкама Таццяна Лідзяева.
У жніўні такіх цягнікоў было два. Турысты прыязджалі ў Гродна каля 10 раніцы і знаходзіліся ў горадзе 12 гадзін. Яны аглядалі асноўныя славутасці, абедалі і мелі дастаткова вольнага часу. Пытанняў з начлегам не ўзнікала: масквічы спалі ў цягніку падчас начнога пераезду.
Турысты з Расіі: ужо не толькі Масква і Піцер
«Зразумела, што расіянам цяпер умоўна няма куды ехаць. Але гэта не адзіная прычына наведваць Беларусь. Шмат каму яна сапраўды цікавая сама па сабе», — кажа адзін з мінскіх экскурсаводаў П., які час ад часу прывозіць замежнікаў і ў Гродна. Па яго словах, у Мінску экскурсіі ўжо распісаны да кастрычніка, а ў Мір і Нясвіж поўныя аўтобусы расіян прыязджаюць нават у панядзелак і аўторак: «Такога ніколі не было, раней гэта былі мёртвыя дні». Па назіраннях суразмоўцы Hrodna.life, не для ўсіх расійскіх турыстаў Беларусь — танная краіна. «Індывідуалы кажуць, што танна. Зборныя групы, наадварот, дзівяцца высокім цэнах».
Экскурсавод з Гродна С. заўважае, што сёлета расійскія турысты — ужо не толькі з Масквы і Пецярбурга. «Геаграфія стала шырэй — Самара, Ноўгарад, Варонеж», — пералічвае яна. Многія расіяне ўжо былі ў Беларусі, бачылі Мінск і Брэст, а цяпер вырашылі наведаць Гродна. Вялікія групы яна сустракае рэдка: «У дакавідныя часы было больш арганізаваных груп, цяпер — больш індывідуальных».
Палякі ажывіліся, але гэта «не зусім турысты»
На другім месцы пасля расіянаў ідуць жыхары суседніх краін Еўразвязу.
З 15 красавіка і да канца 2022 года для жыхароў Літвы і Латвіі дзейнічае бязвізавы ўезд у Беларусь. Такі ж рэжым уезду пачаў працаваць для жыхароў Польшчы з 1 ліпеня. Усяго з 15 красавіка па 15 жніўня Беларусь наведалі больш за 186 тысяч бязвізавых турыстаў: 12 0515 грамадзян Літвы, 14 602 неграмадзяніна і 47 616 грамадзян Латвіі, каля 4000 грамадзян Польшчы.
Аднак, на думку гродзенскіх экскурсаводаў, гэтых людзей складана назваць у поўнай меры турыстамі. «Літоўцы і латышы прыязджаюць хутчэй на шопінг», — патлумачыў адзін з гродзенцаў, якія працуюць у сферы турызму.
Што тычыцца палякаў, то экскурсаводы распавядаюць, што амаль не сустракалі «сапраўдных турыстаў», а тым больш арганізаваных групаў. Звычайна прыязджаюць сем’ямі па некалькі чалавек, каб наведаць сваякоў. «У мяне двойчы за тыдзень былі аднолькавыя „турысты“: палякі, якія прыехалі наведаць сватоў, убачыць горад і краіну, адкуль родам іх нявестка. Экскурсія па Гродне была для іх падарункам ад беларускіх сватоў. Зараз збіраецца прыехаць мужчына, чые продкі родам з-пад Слоніма. Ніколі не быў у Беларусі, але вельмі хоча ўбачыць радзіму дзядоў і паездзіць па „польскіх“ месцах», — распавёў Hrodna.life экскурсавод А., які працуе з палякамі.
Чытайце таксама: Иконы, конфеты, санатории и казачий хор. На фестивале в Гродно презентовали туристический потенциал Беларуси
Шукаюць інфармацыю ў Facebook: як браніраваць, як прыехаць, дзе мяняць валюту
Цікавасць індывідуальных польскіх турыстаў да Беларусі пацвярджае ажыўленне ў папулярнай да пандэміі групе «Zwiedzaj Białoruś» у Facebook. Палякі пытаюцца там, як знайсці і забраніраваць жыллё ў краіне, калі Booking.com прыпыніў працу, як хутчэй перасекчы мяжу, дзе мяняць валюту, дзе купіць SIM-карту. Мяркуючы па колькасці пытанняў, знайсці актуальныя адказы на беларускіх старонках або з дапамогай пошукавікаў замежнікам няпроста.
«Шкада, што з Польшчы і Літвы ў мяне амаль не было нікога. Хоць у дакавідныя часы гэта была самая актыўная частка турыстаў у Гродне. Затое было некалькі групаў з Латвіі», — распавяла гродзенская экскурсавод С. Па словах яе калегі М., аўтобусы з Літвы і Латвіі - адзінкавыя, на іх звычайна прыязджаюць турысты старэйшага пакалення, якія яшчэ добра памятаюць Савецкі Саюз.
У Старым замку не хапае экскурсаводаў. Месца для ахвотных мала
У ліпені 2022 года ў Гродзенскім гісторыка-археалагічным музеі (Стары і Новы замкі) правялі 337 экскурсій. Гэта ў два разы больш, чым у ліпені 2021-га. Магчымасці музея не дазваляюць абслужыць усіх ахвочых. Таму запісвацца на экскурсіі даводзіцца за месяц-два. Большасць турыстаў - 24 з 36 тысяч, якія пабывалі ў музеі ў ліпені - хацелі ўбачыць адкрытую пасля рэканструкцыі частку Старога замка, расказала «Гродзенскай праўдзе» намеснік дырэктара па навуковай працы музея Алеся Саўчук.
У музеі банальна не хапае месца, каб змясціць усіх наведвальнікаў: каб рэгуляваць паток у Стары замак, часова абмежавалі продаж квіткоў у выхадныя дні.
Глядзіце таксама: 7 мест в Старом замке, где можно увидеть историю
Усе экскурсаводы пры справе — патрэбныя яшчэ
Замовіць шпацыр з добрым экскурсаводам у Гродне таксама стала няпроста. Колькасць запытаў павялічылася, і ў некаторых ужо распісаныя тыдні наперад, а праца ёсць і ў выхадныя, і ў будні.
Пры гэтым індывідуальныя турысты, якіх большасць, часта пачынаюць шукаць гіда за дзень да прыезду ў Гродна. «Былі і такія, што пасля 23 вечара пісалі і пыталіся, ці вольны я заўтра апоўдні. Вядома, такім знайсці сабе гіда будзе складана: усе плануюць свае дні загадзя. Павінна моцна пашанцаваць, каб вольны час у экскурсавода быў і супаў з вашым», — распавёў Hrodna.life гід А. Ён адзначыў, што даўно не бачыў такой сітуацыі, як цяпер: літаральна ўсе яго калегі загружаныя і працуюць кожны дзень.
Чытайце таксама: Холодное оружие, рыцарские доспехи и семейные реликвии. Бывший директор мясокомбината открыл в Гродно галерею-музей
Не хапае гасцініц
У Гродне 66 месцаў для размяшчэння турыстаў. Агулам у іх 2563 койка-месцы, піша «Гродзенская праўда». Гэта ў два разы менш, чым у Магілёве, Брэсце і іншых абласных цэнтрах.
«Койка-месцаў у абласным цэнтры катастрафічна не хапае для размяшчэння турыстаў, — падкрэслівае Таццяна Лідзяева. — Бо дзве велізарныя гасцініцы — на рэканструкцыі. Мы не ў стане размясціць гасцей ні ў выхадныя дні, ні падчас падзей і мерапрыемстваў. Не хапае гасцініц менавіта турыстычнага (бюджэтнага) класа: двух- і трохзоркавых, са сняданкамі, не менш чым на 50 месцаў. Інвестары, адгукніцеся!»
З вялікімі складанасцямі ў пошуку начлегу сутыкнуліся мастакі, якія прыехалі ствараць мурал на БЛК. Паводле інфармацыі Hrodna.life, яны доўга не маглі знайсці адпаведны начлег: гасцініцы занятыя, кватэры здадзены.
Чытайце таксама: Без завтраков, с сауной или в Presidential Suite. Сколько стоит пожить в гостиницах Гродно?
Кошты ў выхадныя могуць вырасці ў 3−6 разоў
Адна з сем’яў, якія нядаўна пабывалі ў Гродне, сутыкнулася з такімі вялікімі праблемамі пры спробе забраніраваць жыллё, што напісала разгорнуты водгук на сайт grodno.in.
«Той сэрвіс, з якім мы сутыкнуліся ў галоўным турыстычным і гістарычным горадзе краіны, нас проста шакаваў. Гэта не Еўропа, а нейкі „саўдэп“ у горшым выглядзе», — напісалі турысты пасля паездкі ў Гродна.
Яны звярнулі ўвагу, што без Booking.com браніраваць пражыванне ў Беларусі стала вельмі нязручна: «Сайты гасцініц як з мінулага стагоддзя. […] Абтэлефанавалі ўсе гасцініцы, хостелы і апартаменты — Sold out! І селі за кватэры на суткі. Абтэлефанавалі яшчэ каля 70 нумароў. […] Чаго мы толькі не пачулі ў свой адрас! І сарказм, і падколкі…».
Турысты звярнулі ўвагу, што ў многіх кватэр на суткі ёсць пазнака: «У выхадныя і святочныя дні кошт можа быць павялічаны». Аказалася, што некаторыя цэны павялічыліся ў такія дні ў 3−6 разоў.
Спецыялістаў у сферы турызму гэта не здзіўляе. Большасць добрых гатэляў занятыя далёка наперад або расіянамі, або мінчанамі. «Некаторыя [з турыстаў - Hrodna.life] скардзіліся, што месцаў у гатэлях было ўжо не знайсці, не паспелі забраніраваць, таму размяшчаліся ў кватэрах», — распавяла гродзенская экскурсавод С. Іншы гід пацвярджае яе словы: «Праблемы і праз тое, што не працуе большасць сэрвісаў браніравання, і праз тое, што хочуць знайсці месца ў пятніцу, плануючы прыехаць у суботу — гэта значыць у апошні момант».
Грамадскага харчавання, здаецца, хапае. А што на практыцы?
Кафэ і рэстаранаў у Гродне, на думку аўтараў «Гродзенскай праўды» — дастаткова. Толькі за мінулы год у горадзе адкрылася 22 аб’екты грамадскага харчавання на 911 месцаў. 11 новых устаноў з’явілася ў Гродне вясной-летам 2022 паводле падлікаў Hrodna.life. Яшчэ як мінімум 6 устаноў рыхтуюцца да адкрыцця ў гістарычным цэнтры горада.
Аднак нават пры такой колькасці кафэ і рэстаранаў некаторыя аб’екты не спраўляюцца з патокам кліентаў. Турыстаў, якія пакінулі водгук на сайт grodno.in, чакала няўдача пры спробе паабедаць. У кафэ столікі зарэзерваваць было нельга — толькі па жывой чарзе. Чакаць гарачага даводзілася 1,5 гадзіны, нават сняданкі не гатовыя былі падаць хутчэй чым праз гадзіну. Супрацоўнікі кафэ патлумачылі гэта вялікай загружанасцю: «Вельмі шмат кліентаў. Мы нічога не паспяваем!».
Вярнуліся старыя праблемы
Сітуацыя ў турызме ў Гродне выйшла на ўзровень да 2020 года — і вылезлі тыя ж праблемы, лічыць адзін з гродзенскіх краязнаўцаў і экскурсаводаў В. «Турыстаў не стала больш: проста заходніх замянілі расіяне. І адразу стала бачная той жа недахоп гасцініц, які быў і раней», — кажа ён.
Вялікіх гатэльных інвестыцый у Гродне няма і не прадбачыцца. Два найбуйнейшыя аб’екты, закрытыя на рамонт, стаяць: гэта гасцініцы «Гродна» і «Беларусь». І калі ў «Беларусі» інвестары з Баранавічаў патроху вядуць рэканструкцыю, то на будпляцоўцы «Гродна» не было працоўных ужо два гады.
«Кітайцы [інвестары, якія купілі гасцініцу ў 2016 годзе — Hrodna.life] зніклі без следу, з імі даўно няма сувязі», — распавяла Hrodna.life крыніца, блізкая да аддзелу спорту і турызму Гродзенскага гарвыканкама. Пра тое, што ў інвестара — гандлёва-прамысловай карпарацыі «Цюань Шэн» з правінцыі Ганьсу — праблемы з рэканструкцыяй 16-павярховай гасцініцы, стала вядома ў сакавіку 2021 года. Да таго моманту будаўнічыя працы ўжо год былі прыпыненыя з-за пандэміі і закрыцця межаў. Тады ж стала вядома, што ў кітайцаў паўсталі праблемы з фінансаваннем праекта.
