«Я зараз гляджу ў сваё акно, потым у акно на вахце, затым ў прыбіральні - і потым толькі выходжу з дому», — кажа Станіслаў Цыбінскі. Ён актывіст і валанцёр праваабарончай арганізацыі «ТаймАкт». Вясной 2020 года на Станіслава двойчы напалі невядомыя. Нападнікі патрабавалі перастаць дапамагаць зняволеным і нават «зблыталі» яго з блогерам Сяргеем Ціханоўскім — абяцалі «набіць морду».
Па апошнім эпізодзе праходзіць праверка. З нападнікамі па першым эпізодзе правялі «прафілактычную размову».
Што адбылося?
Каля 20.20 31 траўня Станіслаў выйшаў у краму па прадукты. З-за пандэміі крама зачынілася на дзве гадзіны раней — у 20.00. Станіслаў вырашыў вярнуцца дадому, але яго паклікалі хлопцы 20−23 гадоў, якія сядзелі каля крамы. «Ты Сяргей Ціханоўскі - блогер?». «Не, вы памыліліся», — сказаў Цыбінскі і пайшоў.
Неўзабаве ён зразумеў, што яго даганяюць, і сам паскорыўся. Маладыя людзі таксама паскорылі крок і крычалі ўслед: «Ціханоўскі, ідзі сюды, мы табе морду наб’ем». Казалі, што ён дыскрэдытуе цяперашнюю ўладу. Адзін з хлопцаў ударыў валанцёра нагой у спіну.
Станіслаў уцёк у фае інтэрната на Камарова, 12. За яго заступілася вахцёрка і не пусціла нападнікаў. Хлопцы хацелі ўвайсці і «пагаварыць з Сяргеем Ціханоўскім». Хоць вахцёр паведаміла ім, што хлопцы памыліліся і Сяргея Ціханоўскага тут няма, яны спрабавалі прарвацца і хапалі яе за рукі. Сышлі, калі вахцёр прыстрашыла міліцыяй.
Чакалі за рогам
Праз 15-20 хвілін Станіслаў пайшоў у іншую краму. У 50 метрах ад інтэрната з-за кута выбег адзін з хлопцаў, якія яго раней пераследавалі. Станіслаў вырашыў вярнуцца ў інтэрнат, але той, хто нападаў устаў ля ўваходу і закрыў дзверы спіной: не даваў прайсці Цыбінскаму, хапаў яго за рукі. Пагражаў, абзываў нецэнзурнымі словамі і казаў, што Станіслаў ганьбіць гонар і годнасць іншых грамадзян. Прасіў адысці за кут, далей ад камер відэаназірання, і пагаварыць сам-насам. Станіслаў прасіў упусціць яго ў інтэрнат.
Калі актывіст спрабаваў адчыніць дзверы, яго ўдарылі кулаком у жывот. Гэта можна разглядзець і на відэа, якое зняў сусед Станіслава Іван, які жыве праз чатыры пакоі ад яго.
— Мы здымалі для сваёй бяспекі. Калі я бачу, што на майго таварыша нападаюць людзі ў цывільным, якія не прадставіліся, не могуць патлумачыць, што ім трэба, калі яны пры гэтым наносяць удары, што яшчэ рабіць, акрамя як здымаць? Любы жыхар, любы сусед паступіў бы таксама, — сказаў Hrodna.life Віктар, жыхар інтэрната.
Цыбінскаму ўдалося праскочыць у інтэрнат, калі адзін з жыхароў выходзіў на вуліцу. Нападнік не пайшоў за ім — ужо ведаў, што вахцёр не пусціць.
Актывіст: «Напад звязана з маёй дзейнасцю»
Станіслаў Цыбінскі і Сяргей Ціханоўскі не падобныя — Ціханоўскі вышэй яго на 30 сантыметраў і цяжэй на пару дзясяткаў кілаграм. Актывіст распавёў Hrodna.life, што не мае дачынення да ініцыятыўнай групы каго-небудзь з палітыкаў. «Не ведаю, у чым выяўлялася тое, што я дыскрэдытуе цяперашнюю ўладу», — кажа Hrodna.life Станіслаў.
Ён лічыць, што напады звязаны з яго дзейнасцю і дапамогай зняволеным. Паводле яго версіі, маладыя людзі хацелі зладзіць бойку, з-за якой Цыбінскаму працягнулі б прэвентыўны нагляд, які здымуць 27 чэрвеня.
Па другой версіі актывіста, тыя, хто нападаў, хацелі сапсаваць яго рэпутацыю. «Разляцелася б па СМІ - даверу да мяне было б менш», — сказаў Hrodna.life Станіслаў. Яго маршруты вывучылі і чакалі каля крамы, лічыць Цыбінскі.
— Я чакаю новых нападаў. Я зараз перажываю. Забіць мяне наўрад ці могуць. Але нейкія дзеянні распачнуць. Магчыма, мяне скінуць з моста. Яны думаюць так: «Калі ён у калоніі рабіў суіцыд, то мог і тут [пра спробу суіцыду актывіст распавёў у інтэрв'ю Onliner.by, якое за месяц набрала больш 4 млн праглядаў]. Яны скажуць — так ён сам кінуўся з моста, — сказаў Hrodna.life Цыбінскі.
Міліцыя праводзіць праверку
Цыбінскі ў той жа дзень напісаў заяву ў міліцыю. Міліцыянты апыталі траіх сведкаў: вахцёра, суседа Івана і дзяўчыну Вікторыю, якая знаходзілася ў гасцях у Станіслава.
Па стане на 10 чэрвеня актывіста больш не выклікалі для дачы паказанняў. Ён захоўвае майку, на якой ёсць след ад красоўкі. Яго пакуль не далучылі да матэрыялаў справы. Таксама ў актывіста ёсць новыя сведкі - даць паказанні гатовыя прадавец і грузчык з крамы, якія знаходзіліся ў закрытай краме і бачылі момант нападу.
У прэс-службе міліцыі Hrodna.life змаглі паведаміць толькі, што па справе праводзіцца праверка.
Напады былі і раней
Гэта не першы напад на актывіста. Улетку 2019 году невядомыя прыязджалі да Цыбінскага на працу ў кафэ. Станіслаў адсутнічаў, узяў адпачынак за свой кошт. Невядомыя пацікавіліся ў адміністратара і афіцыянтаў, дзе знаходзіцца Цыбінскі. Сказалі, што з ім трэба сур’ёзна пагаварыць, і папрасілі нумар тэлефон.
Адміністратар паведаміў, што не мае права даваць дадзеныя супрацоўнікаў. Тады невядомыя папрасілі перадаць, што Цыбінскага «усё роўна знойдуць». Спачатку Станіслаў падумаў, што прыходзілі жадаючыя аказаць дапамогу яго арганізацыі. Але пасля другога выпадку вырашыў, што госці прыходзілі з іншымі мэтамі.
Яшчэ адзін выпадак здарыўся ў красавіку 2020 года. 4 красавіка невядомыя чакалі яго ля ўваходу ў інтэрнат. У актывіста запатрабавалі перастаць дапамагаць былым зняволеным і спыніць перапіску з вязьнямі. Яго спынілі пяць мужчын у цывільным адзенні ад 30 да 45 гадоў. На пытанне: «Хто вы?» адзін з іх адказаў: «Людзі». Калі Станіслаў спытаў, не з міліцыі «суразмоўцы», яны адказваць не сталі.
Мужчыны запатрабавалі ў Станіслава перастаць дапамагаць былым зняволеным. Асабліва яны настойвалі на спыненьні дзейнасьці старонкі ініцыятывы «Беларускі цэнтр дапамогі» Вконтакте, якую адмініструе Станіслаў. «Ты дрэнна скончыш», — паабяцалі яны яму, калі ён не спыніць сваёй актыўнасці. Таксама яны запатрабавалі ў Станіслала спыніць любую перапіску з вязьнямі.
Мужчыны паспрабавалі зацягнуць Станіслава ў мікрааўтобус. Аднак заўважылі відэакамеру каля ўваходу ў інтэрнат, пасля чаго перадумалі і з’ехалі.
У аўторак, 7 красавіка, актывісту пачалі тэлефанаваць з аднаго нумара. Калі ён падымаў трубку, у ёй чуўся жаночы смех і хрып. Калі Станіслаў спрабаваў ператэлефанаваць, робат адказваў, што такога нумара не існуе. Скрыншоты Станіслаў адправіў у міліцыю.
Што кажуць пра справу ў міліцыі і пракуратуры?
Па першым нападзе Станіслаў напісаў заяву ў міліцыю 4 красавіка. 7 красавіка такая ж заява паступіла ад праваабарончай арганізацыі «ТаймАкт». У адказе Цыбінскаму 10 красавіка напісалі, што яго заява разгледжаная і факты не пацвердзіліся. 21 красавіка «ТаймАкт» адказалі, што Цыбінскі ад напісання заявы адмовіўся. Але копія заявы ў актывіста ёсць.
Станіслаў не раз пісаў паўторныя заявы ў міліцыю і пракуратуру. Ён прасіў зладзіць вочную стаўку і азнаёміцца з фотакопіямі. У адказах гэтыя просьбы прапускалі.
У міліцыі адказвалі, што асобы не ўстаноўлены. Пазней пракуратура адказала, што праверка праведзена няпоўна, і накіравала справу ў міліцыю. Пасля гэтага Станіславу адказалі, што з чалавекам, на каго аформлены бус, які фігуруе ў справе, правялі прафілактычную гутарку.
6 мая актывіст напісаў яшчэ дзве заявы ў міліцыю і пракуратуру па гэтай справе. На 10 чэрвеня адказ яму не далі.
«ТаймАкт»: датычныя могуць быць супрацоўнікі органаў унутраных спраў
Прадстаўнікі «ТаймАкт» накіроўвалі заяву на імя міністра ўнутраных спраў Юрыя Караева, у якім паведамілі падрабязнасці здарэння ў красавіку. «ТаймАкт» расцаніў нападу як крымінальнае злачынства — спробу выкрадання чалавека. Яны таксама меркавалі, што да нападу маюць дачыненне дзеючыя супрацоўнікі органаў унутраных спраў.
Прычынай нападу актывісты называлі дзейнасць Станіслава па садзейнічанні рэсацыялізацыі былых зняволеных. Юрыя Караева прасілі пракантраляваць правядзенне праверкі. З МУС прыйшло паведамленне, што іх зварот перанакіраваны ў Гродна.
Актывісты праінфармавалі аб тым, што здарылася, Спецыяльнага дакладчыка ААН па Беларусі Анаіс Марэн, а таксама Прадстаўніцтва Еўрапейскага саюза ў Беларусі.
С представителями «ТаймАкт» Hrodna.life связаться не удалось — на их сайте указаны неактуальные номера телефонов.
З прадстаўнікамі «ТаймАкт» Hrodna.life звязацца не ўдалося — на іх сайце пазначаны неактуальныя нумары тэлефонаў.
Праваабаронца: «Верагодна, гэта звязана з грамадскай дзейнасцю»
Людзі, якія займаюцца праваабарончай ці грамадска-сацыяльнай дзейнасцю, заўсёды «пад прыцэлам», сказаў Hrodna.life Уладзімір Хільмановіч, праваабаронца з цэнтру «Вясна».
— У такой дзяржаве любая грамадская актыўнасць, нават калі яна зусім апалітычная, выклікае павышаную ўвагу з боку сілавых структур, міліцыі, іншых дзяржаўных структур. Заўсёды хапала «дробных» штук — прыходзілі, грукалі ў дзверы амаль кожнаму, выклікалі ў ваенкаматы. Хапала ананімных пагроз і сачэння амаль за кожным грамадска-палітычным актывістам. Але з брутальных жорсткіх выпадкаў - толькі ў 1994-м годзе.
Тады ў Гродне збілі Антона Сцяпуру — актывіста Беларускага Народнага Фронту. Пасля збіцця ён памёр. Яму было больш за 50 гадоў. Падрабязнасцяў на судзе так і не раскрылі, тых, хто нападаў, не знайшлі.
Больш нападаў Хільмановіч не памятае.
Падобнай дзейнасцю на Гродзеншчыне займаецца Аляксей Шчадроў. Ён мае прытулак, дзе могуць жыць былыя зняволеныя. На яго таксама аказваюць ціск. У 2019 годзе ён заявіў «С**бодзе», што яго збілі міліцыянты.
Надзейных сродкаў абароны ад правакацый няма, сказаў Hrodna.life праваабаронца. Што можна зрабіць:
- не ўступаць у бойку, паводзіць сябе максімальна асцярожна, захоўваць максімальную дыстанцыю, прыцягваць увагу мінакоў;
- зафіксаваць напады — запісаць пагрозы на тэлефон, зрабіць здымкі падазроных аўтамабіляў, людзей;
- звярнуцца да праваабаронцаў;
- праінфармаваць журналістаў, распавесці пра здарэнне максімальна падрабязна і праўдзіва;
- калі ёсць верагоднасць рэальнай пагрозы, напісаць заяву ў міліцыю.
