Прыгожая хімія і лагічны падыход. Як беларуска ў Беластоку занялася рэпетытарствам

У Беларусі Света выкладала хімію ў каледжы і працавала ў антыдопінгавай лабараторыі. Зараз яна жыве ў Беластоку і дапамагае школьнікам, што ў апошнія гады пераехалі ў Польшчу, справіцца з хіміяй на польскай мове. Для канала «Тётя Ира разрешила» Света расказала, хто хімія — гэта не толькі выбухі ў лабараторыі ці рознакаляровыя рэакцыі ў прабірках, але і добрыя адзнакі ў школе і карысныя веды для штодзённага жыцця.

Напрыклад, пра тое, што пры атручанні парацэтамолам антыдотам будзе ACC, ацэцілцістэін — самы звычайны лек ад кашлю, а грэйпфрутавы сок прыводзіць да павышэння сістэмнай канцэнтрацыі лекавых прэпаратаў. Таму не трэба піць грэйпфрутавы сок разам з лекамі. Гэта інфармацыя, на думку Светы, здзіўляе і выклікае цікавасць у дарослых і далёкіх ад хімічнай навукі людзей.

Дзеці любяць пахімічыць

Падлеткаў звычайна больш вабіць магчымасць «пахімічыць» у лабараторыі. З уласнага досведу выкладчыцкай працы ў медычным каледжы самай любімай рэакцыяй усіх студэнтаў Света называе сінтэз флуарэсцэіну.

«Гэта субстанцыя свеціцца пры ўльтрафіялетавым святле. У залежнасці ад колькасці рэагентаў яны свяціліся рознымі колерамі ад светла-жоўтага да зялёнага. Суперкласна было, калі лаба праходзіла ўвечары. Мы выключалі святло і ў цёмным пакоі флуарэсцэнцыя яшчэ яскравей выглядае.

Рэпетытарствам Света пачала займацца, калі яшчэ сама была школьніцай — дапамагала малодшым рыхтавацца да алімпіяд па біялогіі.

«Потым з калегамі абменьваліся досведам. Зараз праводжу заняткі па хіміі на польскай мове, па польскіх падручніках і праграме. Дапамагаю падрыхтавацца да паступлення ў медыцынскі каледж альбо на хімічны факультэт універсітэта».

Пачала з гербарыяў

Для Светы хімія і біялогія былі самымі цікавымі прадметамі ў школьнай праграме і самымі цікавымі рэчамі і з’явамі ў навакольным асяроддзі.

«Калі была яшчэ зусім малая, рэзала розныя травы і кветкі на кавалкі, выціскала сок з ягад і розных пладоў, усё гэта змешвала ў гліняным посудзе і рабіла лекавыя сумесі. Падлеткам збірала расліны на гербарыі, рабіла з іх аплікацыі. А ў старэйшым узросце падрабязна чытала падручнікі па біялогіі, дадатковыя матэрыялы для алімпіяд. Прыходзіла ў лабараторыю глядзець у мікраскоп розныя прэпараты, клеткі раслін і жывёл, бактэрыі і грыбы. У старэйшых класах і ўніверсітэце зацікавілася лекавымі прэпаратамі. Чытала англамоўныя артыкулы па тэме, адзначала для сябе, калі выкладчыкі распавядалі цікавыя факты».

Агонь да столі і чорны дым — бывае і так

Аднойчы працавалі з калегамі і вучнямі ў лабараторыі. Кожны праводзіў свой сінтэз. У адной рэакцыі ў якасці растваральніку выкарыстоўваўся бензол — вельмі гаручае рэчыва. Пры награванні колба ўзарвалася. Шкло разляцелася. Пачаўся вялізарны пажар — агонь да столі і чорны дым. Адна калега хутка зрэагавала. Накінула на вогнішча шклотканіну. Полымя адразу згасла. Потым праветрывалі і прыбіралі лабу.

У сінтэзе было ўсё зроблена без памылак. Гэта выпадак, які немагчыма было прадбачыць, яны здараюцца ў хімічных лабараторыях з-за тэхнічных непаладак альбо пашкоджання посуду. Мы згадваем той выбух са смехам, таму што ўсё скончылася добра і без ахвяр. За гэта трэба дзякаваць прафесіяналізму калегі. Таму хімікам патрэбны не толькі тэарэтычныя веды, але і хуткая рэакцыя ды смеласць.

Хочаш логіку — вучы хімію

На думку Светы, прыгожыя рэакцыя і цікавосткі хіміі магчымы толькі пры добрым тэарэтычным багажы ведаў.

«Хімія — гэта навука, у якой вельмі важныя логіка, веды заканамернасцяў і сістэмнасць. Таму на маіх занятках па хіміі паказваю вучням спосабы вырашэння задач і рэакцый, якія можна прымяніць да любых формул і рэчываў, а не патрабую зубрыць кожную рэакцыю. Трэба ведаць асноўныя формулы і заканамернасці хіміі, тады будзе вельмі лёгка вырашыць любую задачу».

Ці можна навучыць любіць хімію?

Задачу зрабіць так, каб усе вучні палюбілі хімію, Света перад сабой не ставіць. Важней — дапамагчы кожнаму і кожнай вырашыць уласныя задачы:

«Самае галоўнае — адразу дакладна вызначыць мэту заняткаў па хіміі. Для кагосьці - гэта павысіць адзнаку ў школе; для кагосьці - паступіць у медычны альбо хімічны ўніверсітэт, каледж; для кагосьці - каб праводзіць практычныя эксперыменты і даследаванні; для кагосьці - алімпіядны рух. Мэта вызначае праграму і сродкі, з якімі будзем працаваць на занятках. Да кожнага вучня трэба знайсці індывідуальны падыход. Зразумець ход яго думак, знайсці, якімі спосабамі лягчэй засвойваецца матэрыял».

Узнагароды выкладчыцы — дыпломы, адзнакі і душэўныя пасланні вучняў і вучаніц

Вынікамі рэпетытарскай працы Света называе вучнёўскія дыпломы з адзнакай, палепшаныя ацэнкі і паступленні ў каледжы і ўніверсітэты.

«Адна з маіх вучаніц скончыла медычны каледж з адзнакай. Іншы вучань атрымаў матуру з „чырвоным паскам“ у Польшчы [школьны атэстат з адзнакай]. Вельмі прыемна атрымліваць падзякі ад вучняў у асабістыя паведамленні. Вельмі каштоўная рэч для мяне запіска — падзяка ад вучаніцы медычнага каледжа. Захоўваю яе да гэтага часу, разам з важнымі дакументамі».

Што да любові, то, на думку Светы, пачуццям нельга навучыць. Тое, што падабаецца ці не падабаецца, кожны і кожная павінны вырашаць самастойна. «Галоўнае ў жыцці - займацца справай, якая па-сапраўднаму падабаецца і прыносіць пазітыўныя эмоцыі».

«У мяне былі вучні, якім увогуле не цікава хімія. Мы адразу дамаўляліся на шэраг простых заданняў, якія яны рабілі, каб проста атрымаць мінімальную адзнаку ў школе ці атрымаць залік. На рэпетытарстве ў мяне, у асноўным, вельмі таленавітыя вучні, якіх па-сапраўднаму цікавіць хімія. Альбо вучні, якія паставілі дакладную мэту павысіць адзнаку па хіміі і разабрацца з прабеламі ў школьнай праграме. Рэпетытарства — гэта дадатковыя заняткі, таму не бачу сэнсу прымушаць вучняў. Працую з тымі, каму гэта насамрэч патрэбна».