Як жывёлы перажываюць ператрусы, эміграцыю і заключэнне гаспадара: даведаліся ў зоапсіхолага, якая сама перанесла сваю справу за мяжу

Зоапсіхолаг Кацярына Кастрыцкая праз пераслед пасля выбараў 2020 года пераехала ў Польшчу. Тут яна працягвае дапамагаць вырашаць праблемы, якія ўзнікаюць у гаспадароў хатніх жывёл. Бо палітычная сітуацыя ў Беларусі ўплывае не толькі на людзей, але і на іх гадаванцаў. Знайсці Кацярыну можна на карце беларускага бізнесу за мяжой. Карта, як і многія іншыя сэрвісы, інтэграваная ў платформу «Новая Беларусь».

Як прыйшлося з’язджаць і праца перайшла ў онлайн

«Я ўжо даўно, з 1996 года, актыўная з палітычнага пункту гледжання, але да гэтага неяк не „засвечвалася“. У 2020 годзе мяне першы раз затрымалі за ўдзел у маршы. Потым маю сястру асудзілі па справе Зельцара. Я ў гэты час давала шмат інтэрв'ю выданням, якое цяпер прызнаныя экстрэмісцкімі. Калі мая сястра выйшла, было відаць, што жыць спакойна ёй не дадуць. Ёй трэба было з’язджаць, а выезд быў забаронены. Гэта значыць, яна выязджала не зусім легальна. Я ў гэтым удзельнічала. Зразумела было, што яе ўжо не возьмуць, але прыйдуць па мяне».

Кацярына Кастрыцкая — псіхолаг, запсіхолаг, спецыяліст па паводзінах сабак, котак, коней і іншых жывёл і кінолаг — спецыяліст па выхаванню і навучанню сабак. Член Міжнароднай асацыяцыі кансультантаў па паводзінах жывёл IAABC. Аўтар артыкулаў і кніг.

Кацярына атрымала сігнал, што трэба было б выехаць — і за тры дні сабрала рэчы, пасадзіла ў машыну сабак і з’ехала.

Практычна ўся праца Кацярыны перайшла ў анлайн. «Вочныя» кліенты адваліліся.

Нейкія кліенты сышлі, нейкія прыйшлі - менш іх не стала. Тых, хто сышоў ад Кацярыны праз яе палітычны пераслед, не было. Ці яны пра гэта ёй не паведамілі.

Як сабакі і кошкі пакутуюць з-за палітыкі

Палітычная сітуацыя ў краіне ўплывае на хатніх жывёл апасродкавана — праз стан ўладальніка.

«Праводзіліся даследаванні, за колькі часу сабакі заражаюцца станам уладальніка. Атрымалася — ад 2 да 5 секунд. Гэта значыць, напрыклад, калі ўладальнік злуецца, то праз 2−5 секунд сабака таксама пачынае злавацца. А калі ўладальнік трывожыцца, то сабака таксама тут жа пачынае трывожыцца. Жывёлы счытваюць нашы эмоцыі і таксама пачынаюць іх адчуваць».

Пляменніка Кацярыны 10 жніўня 2020 года арыштавалі — ён правёў тры дні на Акрэсціна. Блізкія не ведалі, дзе ён, спрабавалі яго знайсці і працягвалі выходзіць на мітынгі.

«Натуральна, сітуацыя была напружаная і, напрыклад, мой эрдэль [сабака Кацярыны — Hrodna.life] пачаў вылізваць сабе лапы. Ён вылізаў іх да такой ступені, што ў яго там нават поўсць знікла — яны аблыселі ў некаторых месцах».

Таксама эрдэль практычна не еў у дні мітынгаў. Раней у сабакі такога не было. Кацярына называе гэта імпульсіўнымі паводзінамі. Гэта была рэакцыя на тое, што адбываецца. Пазней усё прайшло само сабой.

«У яго вельмі моцная нервовая сістэма, таму ён вельмі хутка аднаўляецца. Мне ў гэтым з ім пашанцавала», — лічыць Кацярына.

Як жывёла перажывае ператрус?

Мясцовыя праваабарончыя Telegram-каналы апісвалі сітуацыі, калі сабакі пры візітах сілавікоў і ператрусах брахалі — і іх пагражалі застрэліць. Жывёла ў гэты момант адчувае страх і злосць. Некаторыя могуць забіцца ў кут або пад канапу, а некаторыя будуць кідацца і спрабаваць атакаваць «гасцей».

«Гэта залежыць ад жывёлы. Калі да нас прыходзілі з ператрусам, нас папрасілі сабак на балконе замкнуць. Мы іх пакінулі на балконе — і яны маўчалі. Што дзіўна, таму што яны не любяць чужых людзей у доме. Яны проста глядзелі праз шкло, але маўчалі абодва. Гэта было так дзіўна — неўласцівыя ім паводзіны. Прычым прыкмет страху ў іх не было. Хвасты былі паднятыя, вушы былі наперад — гэта значыць, ім проста было цікава», — распавяла Кацярына.

Некаторыя раілі Кацярыне даць сабакам напалохаць сілавікоў - але яна лічыць, што гэта магло скончыцца для іх сумна. Першапачаткова КДБшнікі, убачыўшы фота ў тэлефоне сястры, спыталі ў Кацярыны, ці вялікі ў яе сабака, і параілі «ізаляваць».

Калі сабака не маўчыць, зоапсіхолаг раіць каму-небудзь выйсці з ім з кватэры, пастаяць на павадку, аддаць суседу. «Я разумею, што людзям у такой сітуацыі не да таго, але ізаляваць — гэта лепшае выйсце для сабакі, каб яна не пацярпела».

Паколькі гэта востры стрэс, які пройдзе, можна арганізаваць невялікую «антыстрэсавай» праграму.

Як дапамагчы сабаку справіцца са стрэсам:

• Выконваць рэжым дня: кармленне і прагулкі ў пэўны час;
• Варта ўстрымацца ад актыўных гульняў: не ганяць жывёл за мячыкам, за палкамі;
• Калі ёсць заняткі, то іх лепш адмяніць;
• Уключыць заспакаяльную музыку. Ёсць звесткі, што гэта дапамагае жывёлам;
• Можна выкарыстоўваць заспакойлівыя сродкі тыпу «Экспресс Успокоин», «Адаптил», але не «Кот Баюн», які не дапамагае. Альбо параіцца пра прэпараты з ветэрынарам — калі зусім усё дрэнна.

«Гэтая сітуацыя жудасная — але ў прынцыпе, сабакі ці кошкі не ведаюць пра тое, што могуць быць нейкія наступствы. Гэта значыць, калі гэта разава, то яны звычайна спраўляюцца без праблем, няма ніякіх фобій», — лічыць Кацярына.

Як падрыхтаваць жывёлу да эміграцыі?

Перад паездкай варта прайсці агляд у ветэрынара — заадно можна з ім параіцца, якое заспакойлівае даць. Яно можа спатрэбіцца — асабліва, калі на межах будуць чэргі.

«Жывёлам і сумна, і незразумела, яны пачынаюць нервавацца. Гэта значыць, лепш мець нейкае заспакойлівае, якое можна даць жывёле ў дарогу і першы час пасля пераезду. Нават да пераезду. Таму што збор рэчаў, мітусня, нервы — яны палохаюць або ўзбуджаюць некаторых жывёл», — раіць зоапсіхолаг.

Калі вы ведаеце, што трэба будзе з’ехаць, таксама лепш максімальна выконваць руціну і рэжым дня два тыдні да пераезду і два тыдні пасля.

Што яшчэ зрабіць, каб палегчыць пераезд жывёле:

• Узяць як мага больш знаёмых сабакам або коткам рэчаў - падсцілку, цацкі, міскі;
• Не змяняць корм;
• Можна ўзяць запас вады, калі ёсць такая магчымасць, таму што вада таксама ўсюды розная. На фоне стрэсу гэта можа выклікаць праблемы з ЖКТ.
• На новым месцы варта адразу заслаць ляжанкі, падсцілки, паставіць міскі. Можна даць знаёмую цацку або пажаваць нешта «доўгайграючае» накшталт сушанай трахеі. Лізанне і жаванне супакойваюць.

«А далей — глядзець. Калі сабакі такія актыўныя даследчыкі, як у мяне, то можна асвойваць раён, хадзіць, вывучаць новыя месцы, каб паступова тэрыторыя стала ім знаёмай, каб яны склалі карту мясцовасці. Калі ж сабака палахлівы або баіцца вуліцы, лепш за ўсё пачынаць хадзіць па адным маршруце і потым, калі ён яго асвоіць, паступова пашыраць арэал», — мяркуе Кацярына.

Сабакам прасцей — ім важна, каб побач быў уладальнік. «Чалавек — гэта база бяспекі для сабакі. Адпаведна, калі ёсць побач чалавек, якому яна давярае, яна дастаткова проста перажывае пераезд. Яны [сабакі Кацярыны-Hrodna.life] нармальна перажылі пераезд. Ну так, яны здзівіліся — змянілася абстаноўка. Мы спачатку тыдзень жылі ў гасцініцы — яны перажывалі, калі я выходзіла з пакоя. Потым мы знялі кватэру — яны перажывалі, калі я выходзіла з кватэры. Але потым прывыклі. Эрдэль сам вадзіў нас па мясцовасцях. Кожны раз, калі мы выходзілі, выбіраў новы маршрут, ён нас пазнаёміў з раёнам. Сам асвойваў новыя месцы і дапамагаў нам асвойваць».

Коткам крыху больш складана. Яны таксама прывязваюцца да людзей. Але для некаторых котак база бяспекі - гэта памяшканне, а не людзі. Яны могуць у першыя дні забіцца куды-небудзь і нават не вылазіць або вылазіць кароткімі перабежкамі. Важна не спрабаваць дастаць іх адтуль, а даць магчымасць пасядзець, колькі яны хочуць, ставіць ім паблізу ежу і ваду, латкі. Можна спрабаваць кідаць прысмакі, каб выцягнуць.

Таксама коткам можна ставіць кардонныя скрынкі, каб яны ў іх маглі хавацца. «Было даследаванне, што наяўнасць нават кардонных каробак і наогул хованкі на 70% памяншае верагоднасць развіцця хранічнага стрэсу ў кошкі».

Калі сабака старэнькая або цяжка хварэе, можа быць, яе лепш пакінуць — калі ёсць людзі, якіх яна добра ведае і ёсць рызыка, што пераезд да яе будзе занадта цяжкім выпрабаваннем. У іншых выпадках Кацярына рэкамендуе ўладальніку браць сабак з сабой. Праўда, адзначае яна, фармальны ўладальнік не абавязкова будзе тым, каго сабака лічыць гаспадаром. Што тычыцца кошкі, калі ёсць той, хто жыве ў доме і будзе даглядаць за коткай, магчыма, яе лепш пакінуць.

Калі сабака больш за два тыдні не можа адаптавацца, значыць, стрэс стаў хранічным і ёй патрэбна дапамога. Гэта можна адсачыць па паводзінах — сабака нервуецца, дрэнна спіць, брэша або скуголіць. Інакш стрэс пачне біць па арганізме і выклікаць хваробы — мачапалавой сістэмы, страўнікава-кішачнага тракта, скурныя захворванні.

Што рабіць з жывёлай, пакуль ўладальнік з турме?

Калі ў жывёлы не было праблем і яно было шчаслівым, у яго быў добры вопыт узаемадзеянне з чалавекам, яно даволі лёгка адаптуецца да новых людзей, якія забяспечваюць яму добрыя ўмовы. Таму сітуацыя страшная — але не для жывёлы.

Калі чалавек выйдзе з турмы, жывёла яго пазнае. «Часам жывёла ўжо будзе ўспрымаць сваім чалавекам таго чалавека, з якім яно жыве. Але яно ўсё роўна захоўвае эмацыйную прыхільнасць да ранейшага ўладальніка. Часам, дарэчы, бывае, што жывёлы пачынаюць моцна псіхаваць, калі бачаць ранейшага ўладальніка. Гэта не таму, што яно не рада яго бачыць. Бо гэта вельмі складанае пачуццё.

Часам у фільмах бываюць такія сюжэты: калі былі закаханыя, яны па нейкай прычыне вымушаныя былі расстацца, хтосьці лічыў кагосьці загінулым, выйшаў другі раз замуж, любіць новага мужа, і тут з’яўляецца ранейшае каханне. У жывёл роўна тыя ж эмоцыі, што і ў нас, і пачуцці яны адчуваюць тыя ж самыя".

Вынік залежыць ад дамоўленасці, якая была з тым, хто жывёла «ўсынавіў».

Як патрапіць на кансультацыю да зоапсіхолага і з якімі пытаннямі да яго звяртаюцца?

Напішыце Кацярыне. Таксама можна прайсці яе курсы або прачытаць яе кнігі. Цяпер ёсць онлайн-курс анімалатэрапіі «На прыём да гадаванца: дапамагаючы без слоў» — пра тое, як перажыць цяжкія часы з дапамогай гадаванцаў альбо дапамагчы камусьці з дапамогай свайго гадаванца. Таксама яна рыхтуе онлайн-курс пра тое, як выхоўваць і навучаць сабак.

Людзі часцей звяртаюцца, калі праблема жывёл тычыцца іх і перашкаджае ім жыць. Напрыклад, калі жывёла неахайная, пакідае лужыны або кучы дома, калі яно шмат брэша або праяўляе агрэсію. А калі ў жывёлы вывучаная бездапаможнасць або дэпрэсія, яна «ляжыць і не адсвечвае», звяртаюцца вельмі мала, распавядае Кацярына.

Часам звяртаюцца, калі збіраюцца заводзіць жывёлу ці толькі ўзялі — каб з самага пачатку ўсё зрабіць правільна. Такія запыты Кацярына любіць больш за ўсё.

Звярнуцца да зоапсіхолага варта, калі ёсць нейкія змены ў паводзінах жывёлы, апатыя, страх. Жывёле патрэбная дапамога, нават калі ўладальніка гэта не асабліва турбуе, адзначае Кацярына.

«Жывёлы не могуць самі пра сябе паклапаціцца, гэта наш абавязак, раз ужо мы ўзялі на сябе адказнасць за іх. Гэта па-першае. Па-другое, канцэпцыя „адзінага дабрабыту“. Жывёле дрэнна — яно праяўляе праблемныя паводзіны — уладальніку ад гэтага таксама дрэнна, гэта пагаршае яго праблемы», — адказвае на гэта Кацярына.

Кацярына працуе з кліентамі ад ЗША да Японіі. Як правіла, гэта беларусы, якія раз’ехаліся па ўсім свеце. У асноўным да яе звяртаюцца па рэкамендацыях. Частка людзей звярнуліся з сэрвісу BY_MAPKA — там няшмат падобных экспертаў.

By_mapka — інтэрактыўная карта, дзе беларусы адзначаюць паслугі, якія могуць прапанаваць у розных гарадах па ўсім свеце: і ў Польшчы, і ў Францыі, і ў Чарнагорыі. Паслугі самыя розныя: ад клінінга і грамадскага харчавання да здароўя і рыэлтарскіх паслуг. Часам там адзначаюць зніжку, якую бізнэс зробіць, калі вы скажаце, што знайшлі іх там. Вы таксама можаце прапанаваць сваю паслугу. Карта даступная на беларускай, рускай, англійскай. Карта, як і многія іншыя сэрвісы, інтэграваная ў платформу «Новая Беларусь».

Наколькі зоапсіхолаг — прыбытковая прафесія, Кацярыне складана меркаваць, таму што яна сумяшчае некалькі функцый. У першую чаргу яна — псіхолаг для людзей. Для беларусаў Кацярына робіць зніжку ў 50%. «Можна лічыць, што гэта такі мой спосаб дапамагчы. Для беларусаў унутры Беларусі яшчэ больш зніжка. Таму што я разумею, што людзям і так цяжка — хочацца неяк палегчыць іх жыццё».