Куды падзелася карона Вітаўта і як памёр Баторый. Выкладчык медуніверсітэта піша альтэрнатыўную гісторыю Гродна

«Я - гарадзенец і як усе гарадзенцы люблю свой горад, захапляюся яго мясцінамі і гісторыяй», — кажа Віктар Варанец. - У нейкі момант пачаў разумець, што ўзнікае торба пытанняў па гісторыі горада. Тобок ідзе-ідзе нейкая падзея, а потым раз — і што было далей, ніхто не ведае. Захацелася дапісаць гэту гісторыю і я ўзяўся спрабаваць," - распавядаў аўтар на сустрэчы ў Гарадзенскім кніжным клубе 25 красавіка.

Проза vs паэзія

Штуршком да напісання першага апавядання ў стылі фанфікшн па матывах гродзенскай гісторыі сталі допісы у прэсе. Там абмяркоўвалі, чаму не каранавалі Вітаўта. Аказалася — знікла карона. Потым былі паведамленні, што кавалак меркаванай кароны выявілі ў Польшчы. У выніку роздумаў пра падзеі даўно мінулых часоў узнікла апавяданне «Карона вялікага Вітаўта».

Твор быў прыхільна сустрэчаны чытачамі і крытыкамі. Гэта натхніла на далейшую творчасць у фантастычна-гістарычным кірунку.

Раней Віктар пісаў вершы і нават меў апублікаваны гумарыстычна-паэтычны зборнік «Рамізнік». Але поспех прозы паставіў на паэзіі кропку.

Непрадказальнае мінулае Гродна

«Ведаю, што пасля публікацыі апавядання пра патопленую ў Нёмане залатую гармату адзін чалавек ужо спрабаваў ныраць, каб яе адшукаць», — расказвае Варанец. А размовы пра скарбы пад Фарай Вітаўта і падземныя хады ў горадзе даюць ўдзячную глебу для фантазіі.

Зараз аўтар піша пра скарб Напалеона, які магчыма прыхаваны недзе ў Гродне. «У пэўны монант да Банапарта з’явіўся манах з Гродна, прапанаваў вывезці частку багаццям і схаваць у падвалах радзівілаўскага палаца, што стаяў на сучаснай Савецкай плошчы. Кутузаў даведаўся пра гэта, і паслаў у Гродна атрад Дзяніса Давыдава. Але знайсці тое золата яны не здолелі. Падчас вайны Аляксандру І было не да скарбаў, а пасля вайны ордэн іезуітаў быў распушчаны і сляды скарбу згублены», — прыкладна так выглядае фабула будучага апавядання.

Напісанаму НЕ верыць

-Мой унутраны гісторык увесь час супраціўляўся. Цяжка было ўпэўніць сябе не спрачацца з расповедам.

-Гэтыя апавяданні было б добра выкарыстоўваць у школе, для пазакласнага чытання

-Лепш не трэба, каб канчаткова не заблытваць вучняў у тым што было, а што — не -Можна спрачацца наконт дакладнасці, але для для папулярызацыі гісторыі нашага гораду найбольш важны захапляльны сюжэт.

Фантастычна-гістарычныя апавяданняў выклікалі гарачае абмеркаванне сярод удзельнікаў клуба. Падобныя дыскусіі ўзнікаюць увесь час, прызнаецца аўтар. Аднак жа нагадвае — ахвотным вывучаць гісторыю варта звяртацца да падручнікаў. А мастацкая літаратура мае поўнае права на мастацкі вымысел. Магчыма, інтрыга і перапляценне праўды і выдумкі як раз і абудзіць у чытачоў жаданне разабрацца, што ж там было насамрэч.

[irp posts="60 877″ name="Напісанаму НЕ верыць: 6 апавяданняў пра непрадказальнае мінулае Гродна ад Віктара Варанца"]

Карацей, калі ласка

Масштабныя гістарычныя сюжэты Віктар Варанец умудраецца «запакаваць» у вельмі кампактныя па зместу апавяданні. Пяць-шэсць старонак яму дастактова, каб распавесці пра інтрыгу смерці Баторыя ці таямнічае гродзенскае золата партыі. «Заўсёды баяўся надакучыць доўгімі размовамі, калі здаецца што цябе ледзь церпяць».

Такі падыход — адбітак навучання на філфаку, прызнаецца аўтар. Там прыходзілася чытаць увесь час, шмат і не заўсёды таое, што хацелася. «Гартаеш усе гэта і думаеш — чаму ж ты не памер раней чым скончыў», — узгадвае Вароанец чорны гумар студэнтаў-філолагаў.

Да мовы падштурхнулі суседзі

Усе творы Варанца напісаны па-беларуску. Пытанне мовы ён вырашыў для сябе яшчэ школьнікам, за савецкім часам. На разважанні пра родную мову падштурхнулі літоўскія сябры. «У савецкія часы беларускай мовы практычна не было тут у горадзе. Але справа ў тым што ў класе дзесятым з сябрамі мы пачалі пачалі досыць часта ездзіць у Літву, а там многія гаварылі па-літоўску. У мяне ўзнікла пытанне:

«Чаму ў нашай агульнай краіне, у вялікім Савецкім Саюзе, каторым мы ганарыліся тады, нехта размаўляе не па-руску. Наступным узнікла пытанне — чаму ж беларусы не размаўляюуь на роднай мове».

Пасля гэтага ён вырашыў паступаць на руска-беларускае аддзяленне філалагічнага факультэта, а пазней зрабіў выбар на больш глыбокае вывучэнне беларускай мовы.

Некалі да вас прыдзе беларускамоўны пацыент

Пісаць больш мастацкіх твораў пакуль не атрымліваецца, адказваў Варанец на просьбы чытачоў. Шмат часу вымагае праца. Зараз Віктар выкладае ў медыцынскім універсітэце і займаецца даследваннем і распрацоўкай беларускамоўнай медыцынскай тэрміналогіі.

Ён — аўтар 14 вучэбных дапаможнікаў па медыцынскай тэрміналогіі, «Русско-белорусского медицинского словаря», «Руска-беларускага тлумачальнага слоўніка медыцынскіх тэрмінаў», «Дыялектнага слоўніка медыцынскіх тэрмінаў Беларусі». Сёлета ён падрыхтаваў да друку «Тлумачальны слоўнік лекавых раслін».

«Мова лічыцца развітай, калі яна забяспечвае кожную галіну дзейнасці грамадства, а медыцына тут адна з самых значных, мы ўсе праходзім праз яе. Раней у нашых лекараў была адмазка, маўляў, няма тэрмінаў. Але зараз мы яе выбілі».

Сваіх студэнтаў Віктар Варанец таксама папярэджвае — некалі і да вас прыйдзе беларускамоўны пацыент. Ці гатовы вы будзеце з ім размаўдяць? Бо анекдотаў з перакладамі ў яго практыцы хапае. Былі і «ныркі, што распусціліся на дрэвах пад вясновым сонейкам», і «страўнікава-кішачны гасцінец».

Галоўнае, як у напісанні сваіх твораў, так і ў выкладанні мовы «Не нудзець і ставіцца да ўсяго з лёгкай іроніяй», — дае рэцэпт поспеху Віктар Варанец. — І не прымушаць людзей чытаць тоўстыя кнігі".

---

Апавяданні Віктара Варанца не публікаваліся асобным выданнем. Частка з іх была надрукавана ў часопісе Arche і альманаху «Новы замак». Для чытачоў Hrodna.life аўтар прадаставіў рукапісы некалькіх апавяданняў. Іх можна знайсці на нашай кніжнай паліцы ў рубрыцы «Чытай па-гарадзенску».