У Гродне на вайсковых могілках развальваецца капліца генерала Русаў. Лютэране шукаюць спонсараў, каб аднавіць яе

З пачатку лета на каплічцы генерала Русаў з’явіліся папераджальныя таблічкі: да аб’екта не падыходзіць, бо абвальваецца плітка і цэгла. Сёння найстарэйшы аб’ект вайсковых могілак на вуліцы Белуша знаходзіцца ў аварыйным стане, на яго аднаўленне ў горада няма сродкаў. Пакуль пахавальня не развалілася, мясцовыя лютэране пачалі шукаць спонсараў на яе аднаўленне.

Сёння на вайсковых могілках да самых цікавых помнікаў належыць капліца генерал-маёра Аляксандра Русаў. Афіцэр памёр 6 кастрычніка 1896 года і быў пахаваны на могілках, заснаваным пры яго ўдзеле. Праз некалькі гадоў над месцам яго спачынку жонка, таварышы па службе і калегі па грамадскай дзейнасці, а таксама члены лютэранскай абшчыны Гродна пабудавалі капліцу. Сёння яна адзіная нагадвае пра першыя пахаванні на гэтых могілках.

Капліца генерала заўсёды цікавіла гараджан і турыстаў, многія да яе падыходзілі, каб зазірнуць унутр. З траўня 2019 года падыходзіць стала небяспечна — абвальваецца плітка і цэгла. Супрацоўнікі ЖКГ паставілі папераджальныя таблічкі. Але пра аднаўленне аб’екта пакуль нават і гаворкі не ідзе — у горада на гэта няма сродкаў. Мясцовыя лютэране сталі шукаць спонсараў на яго аднаўленне.

«Капліца важная для нас. Гэта ацалелы помнік лютэранскай абшчыны ў Гродне. Пахавальня не была знесена ў савецкія гады, як іншыя пахаванні на могілках. Магчыма, з-за таго, што яна належала генералу рускай імператарскай арміі Аляксандру Русаў. А ён быў лютэранінам. І гэтая капліца паказвае, што лютэране гэта не толькі немцы, але і прадстаўнікі іншых нацыянальнасцяў. І гэта вельмі важна для нас, таму мы хочам яе не толькі захаваць, але і аднавіць.

Цяпер трэба абследаваць капліцу і зрабіць праект. У будучыні мы б хацелі зрабіць там рамонт і праводзіць службы па памятных датах лютэранскай царквы. Мы трымаем гэта пытанне на кантролі і шукаем фінансаванне", — распавёў пастар лютэранскай кірхі ў Гродне Уладзімір Татарнікаў.

Што кажуць мясцовыя жыхары?

Ці ёсць астанкі ў капліцы генерала Русаў, невядома. За савецкім часам лютэранскую частку могілак знішчылі. Надмагільныя камяні і магілы зраўнялі з зямлёй, а на частцы могілак пабудавалі шматпавярховы дом, дзе паміралі адзін час адны Аляксандры. Таксама мясцовыя жыхары ўспамінаюць, што дзесьці ў 1980 гг. у Гродна прыязджаў праўнук генерала Русаў.

«Ён прыехаў на могілкі і аднавіў некалькі помнікаў на лютэранскай часткі, таксама адрамантаваў капліцу генерала. Толькі з’ехаў - саветы прыгналі бульдозер і ўсё прыбралі», — распавядаў 77-гадовы Уладзімір Канстанцінавіч, які жыве каля могілак з канца 1940-х.

Пенсіянерка Ганна Васільеўна жыве на Белуша з 1991 года. Яе дом стаіць на старых пахаваннях.

«Страшнае месца. Тут усё стаіць на касцях — нават наш шматпавярховы дом. Калі яго будавалі, то выявілі цынкавую труну. Казалі, што загінулым быў нехта Аляксандр. Павезлі гэтую труну ў невядомым кірунку. А калі людзі сталі засяляцца ў дом — пачаліся кашмары. Сталі паміраць Сашы — адзін за адным. Хтосьці выскачыць з акна, кагосьці машына саб’е. Усяго 5 або 7 мужчын. З часам мы сталі клікаць святароў, каб яны ў доме правялі малітву і асвяцілі яго. На працягу трох гадоў яны да нас хадзілі, а потым праклён знік».

Даведка

Аляксандр Русаў удзельнічаў у Крымскай вайне, кіраваў падаўленнем сялянскіх хваляванняў у Кіеўскай губерні. У 1885 годзе ў званні генерал -маёра Аляксандр Русаў выйшаў у адстаўку і купіў фальварак Закрэўшчызна, што недалёка ад цяперашняй чыгуначнай станцыі Жытомля. У тым жа годзе ён быў прызначаны правадыром дваранства Гродзенскага павета. Акрамя таго, Русаў з’яўляўся старшынёй з’езда міравых пасрэднікаў, старшынёй камітэта грамадскага здароўя, узначальваў павятовую санітарную камісію, а таксама камісію па складанні чарговых спісаў прысяжных засядацеляў. З 1892 года сябра Гродзенскага павятовага аддзялення Літоўскага епархіяльнага вучэльнага савета.

Памёр Аляксандр Русаў у 1896 годзе і быў пахаваны ў Гродне на вайсковых могілках. Яго капліца — эфектнае архітэктурнае збудаванне, выкананае сродкамі высакаякаснай мастацкай цаглянага муроўкі. Яна пабудавана ў стылі эклектыкі з элементамі рэтраспектыўна-гатычнага стылю. На ўмураванай у сцяну чыгуннай мемарыяльнай пліце да сённяшніх дзён добра захаваўся кароткі надпіс: «Генерал-маёр Аляксандр Аляксандравіч Русаў. Нарадзіўся 13 лютага 1834 г., памёр 6 кастрычніка 1896 г.».




Падзяліцца

Апошнія запісы

«Пабачыць Гродна — і памерці». Як наш горад стаў міжваеннай «сталіцай самагубцаў»

У міжваенны час Гродна набыло незвычайную славу. Горад стаў месцам прыцягнення незвычайных турыстаў - тых,…

21 лістапада 2024

«Нармальны быў гастраном — цяпер там прадаюць шпалеры». Ці хапае крамаў у цэнтры Гродна?

Ці хапае ў цэнтры Гродна прадуктовых крам? Спрэчкі наконт гэтага выклікала адкрыццё на перакрыжаванні Савецкай…

21 лістапада 2024

Дзе арганізаваць святочную фотасесію? Гродзенскія студыі ўжо падрыхтавалі навагоднія лакацыі

Прыбраныя ялінкі, свечкі, навагоднія вянкі і гірлянды, аксаміт, светлы ці цёмны фон на выбар. Гродзенскія…

19 лістапада 2024

«Перад выбарамі - спрыяльны час для петыцый». Як прымусіць чыноўнікаў вырашаць праблемы і чаму новая пляцоўка «меркаванне.бел» для гэтага не пасуе

Улады стварылі новую платформу “меркаванне.бел”. Яе пазіцыянуюць як анлайн-пляцоўку, на якой кожны зможа ў вольнай…

15 лістапада 2024

«У Гродне жывуць тыя яшчэ „шалёныя імператрыцы“». Стваральніца брэнда Krikate расказала, як дабралася да парыжскага тыдня моды

Калекцыя адзення гродзенкі Кацярыны Карлацяну дэбютавала гэтай восенню на Парыжскім тыдні моды. А пачыналася ўсё…

14 лістапада 2024

«Першы прыбытак патраціў на станок». Гродзенец у школе выточваў біты, а ў 27 гадоў адкрыў сваю вытворчасць мэблі

Гродзенец Раман Нагула амаль паўжыцця працуе з дрэвам. Школьнікам ён пачынаў з бейсбольных біт, а…

13 лістапада 2024