Не так даўно стала вядома, што на вуліцы Вялікай Траецкай ў Гродне паміж дамамі 39 і 33 і домам 12 па 1-ай Працоўнай хутка можа пачацца будаўніцтва новага гандлёва-офіснага будынка. Але ёсць ёсць тры прынцыповыя моманты, чаму гэтага не варта рабіць, лічыць гродзенскі гісторык Мечыслаў Супрон.
У мінулым годзе гэты ўчастак набыў на аўкцыёне гродзенскі прадпрымальнік Дзмітрый Яфрэмаў. Задумак у Дзмітрыя шмат. Прадпрымальнік плануе размясціць у бізнес-цэнтры — які будзе складацца з падвала, двух паверхаў і мансарды — выставачная зала на 450 квадратаў, памяшканні пад гандаль і паслугі, а таксама офісы.
Побач, па задумцы інвестара, будзе пабудавана кафэ з пякарняй. Фішкай праекта павінен стаць векавой дуб, які абяцалі захаваць і ўпісаць у архітэктурнае аблічча. У інтэрнэце нават з’явіўся эскізны малюнак будучых пабудоў. Засталася толькі фармальнасць — прайсці грамадскія абмеркаванні, каб канчаткова зацвердзіць праект.
Дадзены ўчастак знаходзіцца ў межах гісторыка-культурнай каштоўнасці «Гістарычны цэнтр г. Гродна» і ўключаны ў зону аховы гістарычнага цэнтра. Рэгламентамі зонаў аховы забараняецца неабгрунтаванае змяненне характару архітэктуры фасадаў шэрагавай забудовы, а таксама змена планіровачнай структуры забудовы гістарычнага цэнтра.
Акрамя таго, рэгламентамі зонаў аховы гістарычнага цэнтра забараняецца правядзенне якіх-небудзь земляных працаў без папярэдняга археалагічнага вывучэння. Трэба сказаць, што ў раёне разгляданага ўчастка знаходзіцца вялікі і багаты на знаходкі культурны пласт, які пачаў фармавацца яшчэ ў сярэднявеччы. Акрамя таго, да сярэдзіны ХХ ст. на гэтым месцы была шчыльная гістарычная забудова. Пры ўзвядзенні новага будынка будуць знішчаныя па меншай меры пяць падмуркаў каменных пабудоў ХIX — пачатку ХХ стст.
Шмат пытанняў выклікае архітэктурнае аблічча праектаванага будынка. Велізарны выцягнуты аб’ём, разбіты на секцыі з вычварнымі франтонамі, раскінецца ад вуліцы Б.Троицкой да 1-й Працоўнай. У выпадку рэалізацыі праекту, несумненна, будынак рызыкуе трапіць у топ анцірэйтынгу самых непрыгожых сучасных будынкаў гістарычнага цэнтра. Яно будзе моцна вылучацца ў квартале, дзе размешчаны невялікія двухпавярховыя домікі ў стылі эклектыкі канца ХIX — пачатку ХХ стст. Архітэктурнае выкананне будынка супярэчыць складзеным у гістарычным цэнтры горада канонам: яно не будзе ўпісана ў аблічча існай гістарычнай забудовы. На нядаўнім пасяджэнні ў старшыні Гродзенскага аблвыканкама па пытаннях будаўніцтва ў цэнтры горада была ясна пастаўлена задача, каб новыя пабудовы максімальна паўтаралі архітэктуру гістарычнай забудовы горада. І я знаходжу гэтую думку вельмі правільнай.
Побач з асноўным будынкам плануецца пабудова кавярні з пякарняй, пад якую аддадуць былы грамадскі туалет. Дадзены аб’ект знаходзіцца на тэрыторыі старых яўрэйскіх могілак. Яны даўно закінутыя, ды і мала хто з гродзенцаў наогул пра іх калі-небудзь чуў. Тым не менш факт застаецца фактам: там былі могілкі.
Пры гэтым адны з найстарэйшых у горадзе: яны дзейнічалі з XV па пачатак XIX стст. У агульнай складанасці тут пахавана не менш за 9000 чалавек! Акрамя таго, у гады нямецкай акупацыі тут хавалі памерлых вязняў гета, і гэтая лічба па некаторых падліках складае некалькі сотняў чалавек.
Трэба цалкам змяніць архітэктурную канцэпцыю. У першую чаргу трэба абапірацца на гісторыю гэтага квартала, на яго існую і страчаную планіроўку. Найбольш разумным будзе разбіць праек будынка на некалькі аб’ёмаў, кожны з якіх будзе максімальна паўтараць аблічча страчанай гістарычнай забудовы. Гэта можа значна павялічыць агульную суму выдаткаў. Але гэта будзе таго варта!
План Гродна 1934 г. Шэрым колерам паказаны існыя цяпер будынкі, сінім — страчаныя.Агульная забудова дадзенага квартала была сфармаваная пасля пажару 1885 г. Мабыць, самым старым будынкам з усіх тут прадстаўленых, быў дом 1886 г. пабудовы (нумар 3 на плане). Яго ўладальнікам быў Ронес Моўша, які арганізаваў тут габрэйскую малітоўную школу для прадстаўнікоў прафесіі краўцоў. Дарэчы, краўцоў на гэтым завулку жыло вельмі шмат. Не дарма ў міжваенны час вулачку, на якой размяшчалася школа, назавуць Кравецкай (Krawiecka).
У другой палове 1930-х быў пабудаваны існуючы цяпер аднапавярховы цагляны дамок, які плануюць знесці:
Калі звыклыя хобі ўжо надакучылі і больш не прыносяць задавальнення, самы час выйсці за межы…
Мастацтва тэатраў лялек у Беларусі ўзнялося надзвычай высока і 30 гадоў трымала планку якасці. Беларускіх…
«На могілках! А дзе ж яшчэ праводзіць прэзентацыю? Аўтарка кнігі пра гродзенскі праваслаўны некропаль Святлана…
У Беларусі Света выкладала хімію ў каледжы і працавала ў антыдопінгавай лабараторыі. Зараз яна жыве ў…
Гродна 100 гадоў таму праславілася як “база” серыйных забойцаў Збоньскіх. Адсюль з вуліцы Фабрычнай, 9 цягам…
Журналіст Hrodna.life Руслан Кулевіч летам 2020-га збіраўся згуляць вяселле, а да канца года - выпусціць…