Кубачак кавы на Гварнай вуліцы: што рабіць з кварталам за сінагогай цяпер, калі ад дублёра Траецкай адмовіліся

Дарагія гродзенцы, можна вас павіншаваць! Архітэктары і ўлады, здаецца, адмовіліся ад глупай і шкоднай ідэі пабудаваць дублёр вуліцы Вялікай Траецкай. Цяпер можна памарыць: як аднавіць гэты цікавы стары раён і якая з таго можа быць карысць.

Да Другой Сусветнай вайны навокал харальнай сінагогі існаваў адзін з найбольш населеных кварталаў Гродна. Апрача галоўнай сінагогі тут былі яшчэ чатыры малітоўныя дамы, шматлікія яўрэйскія школы і кватэры. Там, дзе цяпер знаходзіцца банк БелВЭБ, быў Мясны рынак.

У блытаніне вузкіх вулак, якіх мала цяпер засталося ў старым Гродне, самай галоўнай была вуліца Гварная. Яна вяла ад раёна Фары Вітаўта ўглыб яўрэйскага квартала. Ад яе адыходзіла мноства іншых вуліц: Крахмальная, Пыльная, Курыная, Птушыная, Гароднінавая, Крывая, Кравецкая, Фруктовая. Ад іх цяпер засталіся адно толькі ўспаміны.

вул. Гварная цяпер і ў 1937 годзе

Пасля вайны квартал за сінагогай хутка дэградаваў. На месцы Мяснога рынка ўзвялі інтэрнат, у адным з будынкаў месцілася гандлёвае вучылішча, яго знеслі ў 1960-х. Вуліца ад увахода ў сінагогу на Замкавай аж да схіла над Гараднічанкай называлася 2-й Працоўнай. Цяпер ад яе застаўся толькі адзін дом — той, у якім знайшлі нядаўна скарб залатых манет.

Планы, якія не здзейсніліся

У самым канцы 1990-х, калі ад былой Гварнай застаўся толькі адзін дом — кветкавая крама — быў распрацаваны эскізны праект забудовы абшару.

Па вуліцы Вялікай Траецкай планавалася ўзвесці офісны будынак, а на самым пустыры вялікі «элітны» дом з «калодзежам» унутры. Казалі нават, што кааператыў для будаўніцтва дома планавалася стварыць з афіцэраў сілавых структур Беларусі, але тыя, падумаўшы пра перспектывы жыцця ў задымленым гістарычным цэнтры, ад будаўніцтва адмовіліся.

У 2000-х, у эпоху кіраўніка вобласці Уладзіміра Саўчанкі, з’явіўся праект дублёра Вялікай Траецкай. Ён ставіў крыж на ўсіх марах аб аднаўленні гэтага квартала.

Пра адбудову квартала трэба казаць гучна

Сёння, можна сказаць, мары вяртаюцца. Відавочна, што нават самыя глухія месцы гістарычнага месца паступова набываюць прывабнасць у вачах прадпрымальнікаў. Прыклад таму — досыць папулярная ў Гродне «Піца Форна», размешчаная акурат у адным з дамоў, які з’яўляецца рэшткамі вялікага яўрэйскага квартала над Гараднічанкай.

Таму давайце будзем пісаць і гаварыць пра тое, што квартал за сінагогай трэба адбудоўваць! І будуць тут утульныя вулачкі, і маленькая плошча, і аглядная пляцоўка з відам на Каложскі парк, і на ёй можна будзе некалі ліпеньскім ранкам кавы выпіць, паглядаючы на шыльду з надпісам «Вуліца Гварная».