«Першы час страшна было». Як Даменік ужо два гады займаецца гадзіннікам на Фарным касцёле

«Нішто ў гэтым свеце не выпадкова», — кажа майстар вежавага гадзінніка ў Гродне Даменік Пралейка. Ужо два гады ён апякуецца гарадскім гадзіннікам на вежы Фарнага касцёла, які ў траўні 2017 года засталіся без майстра пасля смерці Іосіфа Ясюкевіча. Як Даменік асвойваў старадаўні механізм, ён распавёў Hrodna.life.

Папярэднік Даменіка Іосіф Ясюкевіч працаваў з гадзіннікам больш за 30 гадоў. Закінуты гадзіннік на вежы Фарнага касцёла аднавілі ў канцы 1980-х па ініцыятыве тагачаснага дацэнта фізічнага факультэта ГрДУ Аляксандра Мілінкевіча. З тых часоў, з 1989 года, калі гадзіннік зноў усталявалі на вежы, Іосіф Ясюкевіч амаль кожны дзень падымаўся на вышыню 10-
павярховага будынка, каб уручную заводзіць механізм.

Аналага гродзенскаму гадзінніку, які датуецца пачаткам 16 стагоддзя, у Еўропе няма. Нават у Празе, у знакамітых курантах з рухомымі фігуркамі, не захаваўся арыгінальны механізм, яго цалкам замянілі сучасным. У Гродне механізм цудам ацалеў.

«Аказалася, думкі матэрыяльныя»

30 красавіка 2017 года шматгадовы майстар найстарэйшага ў Еўропе вежавага гадзінніка памёр на сваім працоўным месцы. Неўзабаве гадзіннік у цэнтры Гродна спыніўся і ў касцёле сталі шукаць новага майстра. Так выйшлі на Даменіка, які працуе ў Гродне гадзіннікавым майстрам ужо 40 гадоў. Свой шлях у механіцы ён пачаў ад вывучэння простага будзільніка.

«Не проста так я трапіў на гэтую працу, мабыць Бог так вырашыў, — распавядае Даменік. — Аднойчы я прыйшоў у Фарны касцёл на імшу і ў канцы службы ксёндз абвясціў, што памёр наглядчык гадзінніка. Усе жахнуліся: як так? Чалавек яшчэ не стары быў - і раптам памёр. Я падумаў: хто ж цяпер будзе абслугоўваць гадзіннік? Як жа пакінуць такі гадзіннік без майстры, няўжо мне давядзецца? А ці змагу я яго абслужыць?

Як аказалася, думкі матэрыяльныя. Сябе я не прапаноўваў у ролі майстра, але ў адзін дзень на мяне выйшлі памочнікі пробашча касцёла і прапанавалі паспрабаваць. І тады я падумаў, што гэта лёс. Бог дае мне шанец. За паўгода прайшоў выпрабавальны тэрмін і цяпер я магу з гонарам сказаць, што даглядаю галоўны гарадскі гадзіннік".

«Падняўся — быццам у космас паляцеў»

На месца майстра разглядалі некалькі кандыдатур. Але не ўсе пагаджаліся на такую ​​адказную працу. Да таго, як Даменіку прапанавалі працу, механізм гадзінніка на вежы касцёла ён ні разу не бачыў.

«Я ведаў Іосіфа, але ніколі не падымаўся да яго. Ды і туды простаму чалавеку складана было патрапіць. Пасля смерці майстра касцёлу цяжка было знайсці новага. Хтосьці не згаджаўся па стане здароўя, гэта ж трэба пераадолець больш за сотню прыступак каб падняцца. Хтосьці адмаўляўся бо не ведаў такога механізма.

Першы час, калі мне паказалі механізм, страшна было. Падняўся — быццам у космас паляцеў. Такога механізма я яшчэ ніколі не бачыў. Здзіўляла не толькі канструкцыя, але і від з вежы на цэнтр горада. Некалькі месяцаў я выдаткаваў на вывучэнне механізма. У гэты працэс трэба было абавязкова ўглыбіцца. На першых этапах даводзілася спыняць гадзіннік і гараджане на гэта звярталі ўвагу. Але так трэба было. Я вычышчаў там усё, парадкаваў".

Заўсёды звярае гадзіннік

За два гады Даменік прывык да гадзінніка і вывучыў яго. Гадзіншчык адзначае, што вельмі ганарыцца сваёй працай і магчымасцю, якую даў лёс.

«Майстар вежавага гадзінніка — гэта рэдкая прафесія. Сёння я адзін такі ў Беларусі. Я атрымаў магчымасць дакрануцца да найстарэйшага гадзінніка і на мне ляжыць вялікая адказнасць. Бо з вежавым гадзіннікам касцёла гараджане звяраюць і свае гадзіннікі. Менавіта таму я імкнуся правяраць механізм кожны дзень. А калі праходжу міма касцёла, то заўсёды звяраю гадзіннік, каб ён правільна паказваў».

Дарэчы, Даменік ў бліжэйшы час хоча пазнаёміцца ​​з механізмам старадаўняга гадзінніка на вежы лютэранскай кірхі. Яго пачалі аднаўляць у 2018 годзе, яму больш за 100 гадоў. Працай па аднаўленні гадзінніка займаецца магілёўскі майстар Генадзь Галоўчык, які з’яўляецца наглядчыкам гарадскога гадзінніка ў Магілёве.