«Я прыехаў у Польшчу наўпрост з Валадаркі», — кажа Зміцер. «Па першасці асабліва не было куды падацца. Зараблялі тым, што ігралі на вуліцах», — кажа Дзяніс, які, да таго як патрапіць у Варшаву, спачатку выехаў з Беларусі ва Украіну. Яны, як і многія іншыя беларусы, знайшлі падтрымку для сябе і сваіх ідэй у Беларускім моладзевым хабе.
Тут пілі каву з гісторыкамі, гралі на дудзе з «Літым Талерам», танцавалі з «Javaryna Kids», чыталі па-польску і пісалі лісты палітвязням у Беларусь. Тут атрымалі дапамогу больш за 40 беларускіх ініцыятываў, дзясятак з каторых сталі ўжо самастойнымі арганізацыямі. Беларускі моладзевы хаб (БМХ) працуе ў Варшаве ад 2020 года. Пра дзейнасць установы для Hrodna.life расказаў яе кіраўнік Алесь Лапко і прадстаўнікі калектываў, што ўзніклі пры падтрымцы пляцоўкі.
Падтрымаць і дапамагчы на старце
«Я прыехаў у Польшчу наўпрост з Валадаркі, — расказвае Зміцер Шыманскі, які разам з Маргарытай Кубенкевіч аднавілі ў Варшаве працу танцавальна-музыкальнага гурта „Javaryna“ і харэаграфічнай школы для дзяцей „Javaryna Kids“. — Напачатку было складана зарыентавацца, з чаго пачынаць і з кім працаваць на новым месцы. Хаб даў нам стартавую пляцоўку, выхад на зацікаўленых людзей, інфармацыйную і юрыдычную падтрымку — вельмі шмат для нас зрабіў».
Зараз «Javaryna Kids» працуюць з дзецьмі 3−5 гадоў і 6−9 гадоў. Іх вучаць асновам класічнай харэаграфіі і, па ходзе навучання, ставяць танцы, каб практычна замацаваць веды.
Заняткі аказаліся запатрабаванымі, бо ў многіх сем’ях эмігрантаў новай хвалі дзеці раней займаліся танцамі, то і на новым месцы шукалі магчымасці працягнуць навучанне.
Надалей у планах «Javaryna Kids» — адкрыццё групы па сучасных танцах для падлеткаў. Дарослым прапануюць пастаноўку парных танцаў на вяселлі ці іншыя ўрачыстасці. На будучыню думаюць і пра стварэнне групы для тых бацькоў, што прыводзяць дзяцей на заняткі.
«Мы стараемся быць такім, умоўна кажучы, акселератарам, — тлумачыць кіраўнік Беларускага моладзевага хаба Алесь Лапко. — Каб тыя, хто да нас прыходзяць, вырашалі свае надзённыя патрэбы, станавіліся на ногі, рэгістраваліся і потым ішлі ў самастойнае вольнае плаванне». Такі варыянт супрацы ён бачыць самым выніковым.
З найбольш яркіх ініцыятываў, што прайшлі праз хаб, ён узгадвае «Каву з гісторыкамі», «Беларускую музычную школу», «Варшаўскі вольны аркестр», «Дом Творцаў» ды іншыя.
«За тры гады існавання хаба праз нас прайшло больш за 40 ініцыятываў. Максімальна было каля 20 адначасова. Зараз — каля 10».
«Людзі пачалі гуртавацца на акцыях»
Моладзевы хаб у Варшаве ўзнік падчас беларускай выбарчай кампаніі 2020 года. Тады актывізаваліся беларусы не толькі ўнутры краіны, але і за мяжой.
«Людзі пачалі гуртавацца на акцыях салідарнасці, сталі прасоўваць беларускую павестку ў інфармацыйнай прасторы», — узгадвае той час Алесь Лапко. На яго думку, Беларускі моладзевы хаб утварыўся як натуральны працяг гэтых дзеянняў.
«Мы дапамагалі ўладкоўвацца беларускім студэнтам, у тым ліку, адлічаным з універсітэтаў, паступаць на праграму Каліноўскага, шукаць іншыя стыпендыяльныя магчымасці, дапамагалі шукаць працу. Потым пайшла плынь уцекачоў і мы заняліся гуманітарнай падтрымкай, разам з іншымі ініцыятывамі і арганізацыямі сталі фундатарамі Цэнтра беларускай салідарнасці і далей працягвалі сваю дзейнасць, кіруючыся патрэбамі беларусаў у Польшчы, займаліся лобінгам і адвакаваннем іх правоў у гэтай краіне».
Такая дзейнасць зараз вельмі патрэбная, лічыць Лапко, бо толькі колькасць студэнтаў з Беларусі за апошнія тры гады павялічылася ў чатыры разы — з 3000 да 12 000 чалавек.
Пра жыццё за МКАДам і магчымасці за межамі Варшавы
З Беларускім моладзевым хабам могуць супрацоўнічаць не толькі варшаўскія ініцыятывы. «Некаторыя Беларусы прыехалі ў Польшчу з хатняй устаноўкай, што за МКАДам [у сэнсе — па-за межамі сталіцы — Hrodna.life] няма жыцця. Але тут усё інакш. У Польшчы умовы для працы прыкладна аднолькавыя і ў сталіцы, і ў маленькіх мястэчках. Часта моцныя беларускія згуртаванні з’яўляюцца ў невялікіх гарадах і мы таксама можам іх падтрымаць, — расказвае Лапко. — Мы арганізуем для актывістаў з іншых месцаў адукацыйныя візіты, дзелімся досведам, як дасягаць поспеху ў сваіх гарадах, як супрацоўнічаць з мясцовай адміністрацыяй і палітыкамі».
Так, пры падтрымцы Моладзевага хаба арганізавалі такія лакальныя ініцыятывы, як хаб «Новая зямля» ў Беластоку, плануецца адкрыццё хаба ў Кракаве.
Тыдзень у Беларускім моладзевым хабе: у панядзелак — мужчынскі хор, у пятніцу — жаночы клуб
У Варшаве Беларускі моладзевы хаб нядаўна змяніў месца, але ўжо цалкам аднавіў працу. Новы адрас — Дажынкавая, 6а. «У нас штодня адбываюцца мерапрыемствы, арганізаваныя ініцыятывамі, якія гуртуюцца ў хабе», — кажа Алесь Лапко.
Расклад працоўнага тыдня сапраўды ўражвае.
Панядзелак
У панядзелак тут рэпетуе мужчынскі хор. Гэтыя заняткі ініцыяваў музыка Сяржук Доўгушаў, калі з’явілася ініцыятыва спявачкі Русі са «спевамі пад мостам» для жанчын.
Аўторак
Па аўторках у хабе збіраюцца на чытанні ўголас польскіх кніг. Іх арганізавалі дзве польскія філалагіні. «Людзі разам вучацца чытаць, успрымаць мову на слых. Гэтыя сустрэчы вельмі папулярныя і падабаюцца наведвальнікам хаба».
Пасля чытанняў па аўторках збіраюцца ўдзельнікі клуба «Што? Дзе? Калі?». Гэты інтэлектуальны клуб — адна з самых масавых ініцыятываў хаба. «На адну з апошніх гульняў зарэгістравалася 17 каманд, у кожнай да 6 чалавек», — расказаў Алесь Лапко.
Серада
Па серадах наведвальнікі хаба пішуць лісты палітвязням. «Мы дапамагаем канвертамі і маркамі. Каардынатары падказваюць, як пісаць, каб была хоць тэарэтычная магчымасць, што лісты дойдуць, што іх не спыняць цэнзары».
На думку Алеся, гэтыя сустрэчы сталі месцам падтрымкі не толькі для палітвязняў, але і для тых, хто чакае іх на волі: «Для саміх удзельнікаў магчымасць сустрэцца, паразмаўляць — гэта вялікая псіхалагічная падтрымка, якая нам усім зараз вельмі патрэбная».
Чацвер
Па чацвяргах і нядзелях хаб збірае моладзевую суполку. Яны арганізуюць адукацыйныя, культурніцкія ці забаўляльныя мерапрыемствы, кінапрагляды, настолкі, дэбаты, лекцыі.
Пятніца
Па пятніцах збіраецца жаночы клуб «Я ёсць», а таксама праходзяць выступы, канцэрты, чытанні - мерапрыемствы для сумеснага адпачынку.
Калі «пачаткоўцы» робяцца «калегамі»
«Мы экстранна пакінулі Беларусь, нейкі час былі ва Украіне і толькі пераехалі ў Варшаву. Па першасці асабліва не было куды падацца. Зараблялі тым, што ігралі на вуліцах. Распавядаю пра гэта, каб падкрэсліць, наколькі важным для нас стала знаёмства з хабам. Хаб стаў для нас новым домам, а яго каманда — сям’ёй. Гэта было месца, куды заўжды можа было прыйсці са сваёй ідэяй, абмеркаваць магчымасці і проста папрацаваць у цішыні. Ды і проста, калі я аказваўся побач, заўжды заглядаў на каву, міма не праходзіў», — расказаў для Hrodna.life дудар і франтмэн гурта «Літы талер» Дзяніс Шматко.
Удзельнікі гурта да гэтага часу збіраюцца ў хабе на рэпетыцыі, а таксама даюць там канцэрты ці забяспечваюць музычную падтрымку мерапрыемстваў.
«У Беларусі мы часам ездзілі па школах, часам разам з рыцарамі. Мы бясплатна ладзілі такія сустрэчы ці майстар-класы, каб школьнікі маглі пазнаёміцца з даўнімі музычнымі інструментамі, каб дзеці ведалі, як выглядалі і гучалі колавая ліра, гуслі ці дуда».
Зараз у Варшаве працуе Беларуская музычная школа і Дзяніс выкладае клас дуды. Сёлета ў яго восем вучняў ва ўзросце ад 9 да 40 гадоў. Агулам жа там можна навучыцца граць на фартэпьяна, баяне, жалейцы, гітары ці дудзе.
Для актывістаў, журналістаў і прадстаўнікоў культурніцкіх ініцыятываў у хабе працуе каворкінг. А яшчэ ёсць крама з беларускімі кніжкамі, мерчам ад беларускіх дызайнераў і вырабамі беларускіх рамеснікаў.
Дзеля чаго працуе Беларускі моладзевы хаб
Усю арганізацыйную працу хаба вядзе каманда з 6−7 чалавек. «На добры лад, патрэбна ўдвая больш людзей, але гэта пытанне рэсурсаў, — тлумачыць Алесь Лапко. — На тое, каб забяспечыць заробкі персаналу, не так шмат магчымасцяў».
Але кожны і кожная, хто працуе ў хабе, умеюць дакладна і дасканала рабіць сваю працу — планаваць мерапрыемствы, забяспечваць камунікацыю і прасоўванне інфармацыі, арганізоўваць івэнты і забяспечваць іх тэхнічную падтрымку. Дзякуючы гэтаму праца хаба робіцца запатрабаванай і карыснай. Але ж ці збіраюцца самі арганізатары пляцоўкі задавольвацца дасягнутым?
Алесь Лапко кажа, што яшчэ ёсць куды расці:
«Хацелася б, каб тое, што мы робім, выходзіла на новы ўзровень. Каб больш ініцыятываў станавіліся на ўласныя рэйкі. Яшчэ хацелася б, каб беларускі і беларусы ў Польшчы былі больш актыўнымі у стварэнні новых ініцыятываў і праектаў. Каб не толькі карысталіся існуючымі прапановамі, але і праяўлялі ўласную ініцыятыву.
Можна сабрацца і разам зрабіць нават нешта сваё, нават невялічкае. Гэта захоўвае беларускую атмасферу, нацыянальную ідэнтычнасць. З іншага боку, у сумеснай працы можа нараджацца нешта класнае і арыгінальнае. Калі прадстаўнікі розных прафесій, кшталту айцішнікі, музыкі, прадстаўнікі тэатра ды палітыкі збяруцца разам дзеля творчасці - з гэтага можа атрымацца вельмі цікавы прадукт — хоць спектакль, хоць мабільная аплікацыя.
І, канечне, хочацца, каб беларускасць захоўвалася за мяжой. Каб дзяцей выхоўвалі ў беларускім духу, каб з імі прыходзілі ў моладзевы хаб, вучылі беларускую мову. Каб разам прайшлі гэты шлях і потым вярнуліся у Беларусь з новым досведам, са сваімі напрацоўкамі. Каб у Беларусі ў розных гарадах маглі ствараць такія хабы, якія вакол сябе будуць гуртаваць беларускую культуру, ідэнтычнасць і нават дзяржаўнасць".
