Гродзенская турма раднейшая: «Апошні рок-н-рольшчык Беларусі» Ігар Банцар — пра Варшаву, вяртанне дадому і адбітак безвыходнасці

Ігар Банцар — гродзенскі музыка і былы палітвязень. Яму 42 гады. Зараз Ігар жыве ў Варшаве і хоча паўтарыць кар’еру Віктара Цоя — уладкавацца ў «качагарку». Пра тое, чаму гродзенская турма раднейшая, як пазнаць беларуса і што дапаможа перажыць зняволенне, Ігар Банцар распавёў у відэа-праекце Руслана Кулевіча «Мы вернемся».

У верасні 2020 года Ігар станцаваў без штаноў перад міліцэйскай машынай. За гэта 19 сакавіка 2021 яго прызналі вінаватым у хуліганстве і прысудзілі яму 1,5 года «хіміі». Да вынясення прысуду ён знаходзіўся ў СІЗА, дзе 16 дзён трымаў сухую галадоўку. З 17 чэрвеня 2021 года ён адбываў пакаранне ў ВУАТ № 9. 17 снежня ён выйшаў на волю. У жніўні 2022 — адседзеў яшчэ 45 сутак паводле адміністрацыйнага артыкула.

Пра сябе

Я апошні рок-н-рольшчык на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь, а пасля таго, што адбываецца ў Расіі і Украіне — можа быць і ў былым «саўку».

У мяне ўсё жыццё — як праца. Мяне часам самога палохае — я гляджу на нейкія свае моманты ў жыцці як на тое, што будзе потым прыгожа ў сцэнары глядзецца. Я гару дарэшты, ужо не першы год.

Ігар Банцар хоча напісаць аўтабіяграфію да 50 гадоў. Скрыншот з інтэрв'ю праекту «Мы вернемся»

Пра планаванне

У тым раскладзе, які мы цяпер маем, на жаль, планаваць далей, чым на нейкі тыдзень, ну максімум месяц — немагчыма.

Цяпер планы такія — патусавацца ў Польшчы, паехаць у родную Беларусь, паглядзець, што там, зрабіць рамонт у кватэры, пагутарыць з бацькамі. А дальнатэрміновага планавання ўжо няма, на жаль, даўно. Думаю, гэта знаёма ўсім беларусам сёння, і расіянам у тым ліку, ужо пра ўкраінцаў і казаць не будзем, у іх сітуацыя самая трагічная.

У Гродне сядзець класна

Зараз, у жніўні гэтага года, я сядзеў тры разы па 15 сутак адміністрацыйнага на Валадарцы. Гродзенская турма раднейшая! Чыста псіхалагічны фактар: тут родныя вуліцы за сцяной, і там дзесьці ходзяць твае блізкія, знаёмыя. На самрэч, калі ты сядзіш, аднолькава нязручна, непрыемна і мала кайфу ў тым, каб там знаходзіцца. У камеры на чатыры чалавекі - чалавек дваццаць мы сядзелі - дзесьці 16, дзесьці 26. Такія рэаліі: пасадзілі пакутаваць, значыць, пакутуем.

У Гродне вельмі класна сядзець: калі лета, там амаль заўсёды адчыненыя вокны. Ёсць такія класныя камеры, дзе можна прама з другога паверха ўбачыць вежу касцёла, флюгер з анёлам, гадзіннікі нашы гістарычныя. Валадарка таксама ў цэнтры Менска, але там усё так запакавана, што ў цябе няма магчымасці пачуць, як ідуць і смяюцца людзі на вуліцы проста пад акном, як машыны падгазоўваюць, як увечары нейкія варушнякі адбываюцца ў барах у цэнтры горада. Гродна — вельмі класны горад, нават турма ў нас класная.

Пра развіццё

Вельмі крута бачыць, як развіваецца Польшча, як з постсавецкай, посткамуністычнай краіны ператвараецца ў рэальна еўрапейскую краіну. Я думаю, у Беларусі таксама калі-небудзь будзе так. Але для таго, каб у Беларусі было, як у Польшчы, трэба ў Беларусі варушэнне наводзіць, а не ўцякаць.

Я не палітык. Я за музычныя, лайфстайловые тэмы, якія прасоўваюць нас як грамадства наперад, дазваляюць рассоўваць межы талерантнасці, паказаць нейкія часткі спектру палітычнага, якія можа быць для звычайнага абывацеля схаваныя.

Пра рэвалюцыю

«Калі я не магу танцаваць — гэта не мая рэвалюцыя», — гэта Эма Гольдман. Мы рабілі свае андэграўндныя, нізавыя рухі пад такім лозунгам, сустракаліся, абмяркоўвалі бягучую сітуацыю, парадак у краіне ў 2020-м годзе, у жніўні.

На сквоце ў Варшаве. На сцяне — цытата Эмы Гольдман. Скрыншот з інтэрв'ю

Мы цяпер не крычым пра рэвалюцыю ў плане, што зараз пойдзем кагосьці рэзаць, забіваць. Я кажу пра мірную, негвалтоўную рэвалюцыю, змены ў ментальнасці, у свядомасці людзей шляхам таго, што ты паказваеш — мы хочам рухацца наперад, не ў Сярэднявечча вяртацца, а развівацца як цывілізацыя.

Пра Савецкі Саюз

Мяне захапляюць людзі, якія 150 гадоў таму думалі пра тое, як наша грамадства будзе выглядаць праз 50, 100, 150 гадоў. Я такіх людзей паважаю, такія людзі ёсць і ў нашай Беларусі, сённяшняй. Пасля 2020-га года такіх паменш стала. Хачу верыць, што ўсе ва ўнутранай эміграцыі, з дуляй у кішэні, спрабуюць неяк выжываць. Савецкі саюз таксама існаваў не адзін год. (…) Але калі твае бацькі былі з Савецкага саюза і ты іх паважаеш — значыць усё ж такі магчыма было захаваць яснасць, цвярозасць розуму, нават разумеючы, што мы жывем у няслушных умовах, рухацца ў слушным кірунку.

Пра вайну і Дзень нараджэння

Пра вайну я даведаўся вельмі весела. 24 лютага — гэта мой дзень нараджэння. Прачынаюся раніцай, радасна адкрываю фэйсбучак, думаю, зараз мне прыляціць шмат розных віншаванак ад фанатаў, сяброў, знаёмых з усяго свету, адкрываю, а там… першая рэакцыя — нічога сабе, гэта ўсё адбываецца ў мой дзень нараджэння. Сяджу збянтэжаны, думаю — як добра, што, а 12 гадзіне ночы фэйсбук пачаў рэмайндэры рассылаць, і хоць хтосьці мяне павіншуе.

Калі ў 21-м годзе я сядзеў, выйшаў з карцэра 20 лютага, толькі пачаў адыходзіць ад яго, мяне пасадзілі ў самую паганую камеру гродзенскага цэнтрала, у склепе, зацёклая, з цвіллю, страшная. (…) Сяджу, думаю — самы дрэнны дзень нараджэння, які можна сабе ўявіць. Прайшоў год, і аказалася, што можа быць яшчэ горш.

Ігар Банцар: «Вайна пачалася на мой дзень нараджэння». Скрыншот з інтэрв'ю праекту «Мы вернемся»

Пра выбар

У прынцыпе сядзець складана, нікому не рэкамендую. Ніколі не хацеў сядзець.

Калі чалавек бачыць сябе часткай еўрапейскага грамадства і разумее, што на дадзеным этапе ў Беларусі ён не зможа сябе рэалізаваць, ён збіраецца і з’язджае. Гэта абсалютна ўпэўненае рашэнне. Але ў мяне ёсць прыяцелі, якія засталіся, якія свядома пайшлі сядзець. Я сядзеў, выходжу, мне кажуць — Паўла Мажэйку арыштавалі, найвядомага журналіста. (…) Я не магу яго не паважаць за яго пазіцыю. Ён сказаў, што калі я нічога не парушаю, з’яўляюся часткай беларускага грамадства, окей, давайце будзем гуляць па вашых правілах, паглядзім, што з гэтага атрымаецца.

А я сустракаюся з такімі думкамі - што ён быў няправы, хі-хі, ха-ха. Гэтыя людзі проста не разумеюць, што цяпер адбываецца. Мы ўсё частка аднаго грамадства. Калі ты не можаш на гэты момант быць у Беларусі - выязджаеш, робіш нешта добрае за мяжой. А хтосьці ідзе ў турму. Трэба займацца сваім, не парушаць закон, і паглядзім, як гэта будзе. Мне здаецца, усё будзе добра. Пытанне — калі.

Чытайце таксама: Вместо Парижа поедет на «химию». Гродненский айтишник Глеб Койпиш рассказал, чему научился в тюрьме и зачем там нужен конференц-зал

Пра танец і міліцыю

Трэба разумець кантэкст. А 3 гадзіне ночы, на паркоўцы, дзе бегае п’яная, распаленая моладзь (…) відавочна было — адкуль тут узяцца цвярозаму чалавеку?

Я абсалютна згодны з супрацоўнікам міліцыі, які падумаў, што я быў бухі. Калі б ён расцаніў гэта як акт сучаснага мастацтва, трэба было б прызнаць, што ён не на сваім месцы, магчыма, яму трэба ў крытыкі.

Я ўжо папрасіў прабачэння перад ім неаднаразова. (…) Пісаў у Следчы камітэт, што гатовы папрасіць прабачэння, гатовы выступіць ва ўсіх дзяржаўных СМІ на тэму таго, што супрацоўнікаў міліцыі крыўдзіць нельга, як сябе я паводзіў — так сябе паводзіць нельга, гэтыя паводзіны цынічныя, амаральныя, я гэта прызнаю. Але мне не далі слова.

Ігар Банцар: «Мне не далі слова». Скрыншот з інтэрв'ю праекту «Мы вернемся»

Пра галадоўку

Новы год я сустрэў у дурцы. З’ездзіў у Навінкі, выявілася, што я не псіх — 10 старонак экспертнага заключэння. Я чакаў, што мяне выпусцяць, пісаў лісты адвакату. Але аказалася, што я настолькі небяспечны, мой танец — я не ведаю, што гэта была за тэрарыстычная атака на гэтую сістэму, да гэтага часу не разумею. Мяне не выпускалі.

Адзіны легальны метад, які я бачыў, паказаць, што я не згодны з тым, што са мной адбываецца — гэта галадоўка.

Гэта было вельмі радыкальна, я ўяўляў сабе, што гэта [галадоўка] скончыцца для мяне вельмі дрэнна. Я галоўнаму псіхолагу турмы, і начальніку папрасіў перадаць — адбываецца нешта няправільнае, што вы мяне трымаеце тут за гэты няшчасны танец банальны, які ў лепшым выпадку цягне на адміністрацыйнае правапарушэнне, на штраф, 15 сутак. Але не на тое, што мяне там трымалі месяцамі і ўсё ж такі далі потым паўтара года. Праблемы са здароўем [пасля галадоўкі] ёсць дагэтуль.

Чытайце таксама: «Юридический казус». Игорь Банцер заплатит за коммуналку витебской «химии», хотя не жил там

Пра сваё месца і адбітак безвыходнасці

Цяпер у Беларусі плюралізм як такі адсутнічае, калі мы кажам пра палітычны спектр. Я са сваімі левымі поглядамі туды наогул не ўпісваюся. Усе гэтыя размовы вельмі засмучаюць — з супрацоўнікамі міліцыі, ГУБАЗіК — калі мне прамым тэкстам кажуць, што ты не падыходзіш, у нашай рэальнасці ты лішні элемент. Гэта вельмі цяжка — ехаць у Беларусь з усведамленнем таго, што ты там нікому не патрэбны, акрамя самых блізкіх людзей.

Калі я прыязджаю ў Варшаву — два гады не быў - то тут больш знаёмых, больш сяброў, і я сябе тут адчуваю больш камфортна, на жаль. Гэта прыходзіцца прызнаваць.

Гэты адбітак безвыходнасці на мне, можа быць, ляжыць. Але ў Беларусі цяпер гэта нармальна! Гэтая пячатка, туга паўсюдная, — мне здаецца, цяпер гэта ў кожнага грамадзяніна Беларусі, можна пазнаць адзін аднаго.

Пра нізавы актывізм

Я 20 гадоў у нізавым актывізме — музычным, лайвстайловым. (…) Гэта мае свае плюсы: калі ты ўсё жыццё катаешся па канцэртах, спіш на падлозе, то калі цябе садзяць у камеру, дзе няма месца, табе ўсё роўна, дзе ты — на падлозе, на нарах. І на стале, і на лавачцы, і на тумбачцы ўжо паспаў, усюды.

Ігар Банцар фарбуе сцены сквота у цэнтры Варшаве. Скрыншот інтэрв'ю

Адзіночка, крымінальнікі і татуіроўкі

Мяне заўсёды трымалі ў адзіночцы, тыпу я псіх, думалі. Нават калі я вярнуўся з Мінска з экспертызай.

З крымінальнікамі ж размова простая. Калі сядзеў у жніўні, там былі розныя персанажы. Але там усе разумеюць, што мы з’яўляемся ў сістэме тымі, каго сістэма гнабіць, таму ніякіх сур’ёзных праблем не было. Хтосьці цікавіўся «за татуіроўкі», але я заўсёды казаў, што ў мяне яны чыста па лайфстайле, па рок-н-ролу, і тэма на гэтым зачынялася. Больш пытанняў было з боку супрацоўнікаў, сістэмы. Хтосьці не ўнікаў і казалі - гэй, ты сіні, ты крымінальнік.

Ігар Банцар: «Татуіроўка — гэта сучаснае мастацтва». Скрыншот з інтэрв'ю праекту «Мы вернемся»

Хтосьці хоча думаць, што татуіраваныя людзі - сінія крымінальнікі, але яшчэ гадоў 10−15, і мы памяняем гэта. Гэта цікавая ніва, на якой я працую — даносіць да людзей, што татуіроўка — гэта сучаснае мастацтва, а не проста нейкае таўро, што ты пасядзеў на зоне. (…) Нават у супрацоўнікаў міліцыі заўважаю татуіроўкі, і гэта мяне невымоўна радуе — відаць, што ім хочацца нейкага нармальнага жыцця, глядзець на нейкія больш прасунутыя тэмы, а не проста глынаць гэтую прапаганду і быць шрубкай сістэмы, якая бяздумна выконвае загады.

Грамадства разнароднае, ёсць і левыя, і правыя, і крайнія левыя і крайнія правыя. Але ці мы ўсё ж такі неяк дамаўляемся і знаходзім гэты кансэнсус агульнанацыянальны, грамадскую дамову, ці будуць нейкія незразумелыя падзеі.

«Радыё Банцэр»

Я прапаноўваў [арганізаваць выступ як музыка], але ў гродзенскай турме няма памяшкання, няма магчымасці. А перформансы былі, розныя.

У турме, у адзіночцы — чым заняцца? Ажыццяўляў межкамерную сувязь, па трубе меў стасаванне, калі здымаеш сіфон і маеш камунікуеш. Тады я пачаў паказваць «Радыё Банцэр» — выходзіў з нейкімі навінамі, нейкія гісторыі распавядаў, забаўляў тым самым іншых «пастаяльцаў».

Ігар Банцэр. Скрыншот з інтэрв'ю праекту «Мы вернемся»

Пра падтрымку і пазітыўную энергію

Падтрымка звонку абмежаваная, калі ты ў турме. Мне пашанцавала, што на пачатковым этапе лісты праходзілі, вельмі вялікім аб’ёмам. На дзень нараджэння, які я адзначаў у 21-м годзе ў турме, мне прыйшло больш за 100 паштовак і лістоў.

Вельмі крута, што была гэтая падтрымка, гэта прыемна па-чалавечы, значыць, я нездарма ўсе гэтыя гады займаўся актывізмам, значыць, для кагосьці мая творчасць важная. Мне ў першую чаргу важная пазітыўная энергія, сам факт разумення таго, што дзесьці ёсць чалавек, які пра цябе добра думае.

Я веру ў калектыўны розум, што калі вялікая колькасць людзей пасылае пазітыўную энергію ў космас — гэта не сыходзіць у пустэчу. Калі сядзіш у карцэры, у адзіночцы, і табе цяжка, нейкія моманты слабасці… калі ледзь не слёзы на вачах і ты думаеш — а навошта гэта ўсё? І потым раптам сонца з’яўляецца, і ты адчуваеш такі магутны струмень энергіі, што па-іншаму расцэньваць гэтую сілу калектыўнага розуму, энергію людзей, якія цябе падтрымліваюць, немагчыма. Я на сабе гэта адчуў, і таксама практыкую — думаю пра людзей у турме, пасылаю ім сваю энергію, промні святла.

Як выжыць у турме, калі лісты не даходзяць

Мой досвед — ты мусіш адшукваць у сябе нейкія ўнутраныя рэсурсы. Калі ты асоба больш шматгранная, не вузкалобая (…) — у цябе атрымаецца. Калі ты не зусім гатовы да такіх выпрабаванняў, тады варта прызнаць, што для цябе гэта ўсё, быць можа, скончыцца нейкімі непрыемнымі момантамі. Я таксама такое сустракаў - і эмацыйныя зрывы, і паводзілі сябе вельмі некарэктна.

Ігар Банцэр: «Можаце называць мяне ідыётам, але я хачу верыць толькі ў найлепшае». Скрыншот з інтэрв'ю праекту «Мы вернемся»

Асабіста мне дапамагло, што ў мяне заўсёды нейкія канцэпцыі, думаў пра мінулае, пра будучыню, пра сяброў, пра тое, што зроблена, што не зроблена, былі планы на творчасць, кар’еру. Калі б гэтага не было, думаю, я б загнуўся, звар’яцеў.

Чытайце таксама: «Нам не патрэбныя фанаты, нам патрэбныя аднадумцы». Гродзенскі панк-гурт «Mister X» выпусціў у Нямеччыне «The best» на вініле

Мы рухаемся наперад

Трэба развівацца, гэта дапамагае ў любой сітуацыі - у турме, на волі. Калі ты цэласная асоба, гэта бачна, гэта класна, і дапамагае грамадству рухацца наперад.

Я веру, што мы ўсё ж рухаемся наперад, а не да атамнай вайны, і ніхто мяне не пераканае. Нягледзячы на тое, што тут адбываецца, я застаюся ультрааптымістам.

Чытайце таксама: «Жартаваць трэба». Беларускія стэндап-комікі пра гумар у час вайны і рэпрэсій

Падзяліцца

Апошнія запісы

«Пабачыць Гродна — і памерці». Як наш горад стаў міжваеннай «сталіцай самагубцаў»

У міжваенны час Гродна набыло незвычайную славу. Горад стаў месцам прыцягнення незвычайных турыстаў - тых,…

21 лістапада 2024

«Нармальны быў гастраном — цяпер там прадаюць шпалеры». Ці хапае крамаў у цэнтры Гродна?

Ці хапае ў цэнтры Гродна прадуктовых крам? Спрэчкі наконт гэтага выклікала адкрыццё на перакрыжаванні Савецкай…

21 лістапада 2024

Дзе арганізаваць святочную фотасесію? Гродзенскія студыі ўжо падрыхтавалі навагоднія лакацыі

Прыбраныя ялінкі, свечкі, навагоднія вянкі і гірлянды, аксаміт, светлы ці цёмны фон на выбар. Гродзенскія…

19 лістапада 2024

«Перад выбарамі - спрыяльны час для петыцый». Як прымусіць чыноўнікаў вырашаць праблемы і чаму новая пляцоўка «меркаванне.бел» для гэтага не пасуе

Улады стварылі новую платформу “меркаванне.бел”. Яе пазіцыянуюць як анлайн-пляцоўку, на якой кожны зможа ў вольнай…

15 лістапада 2024

«У Гродне жывуць тыя яшчэ „шалёныя імператрыцы“». Стваральніца брэнда Krikate расказала, як дабралася да парыжскага тыдня моды

Калекцыя адзення гродзенкі Кацярыны Карлацяну дэбютавала гэтай восенню на Парыжскім тыдні моды. А пачыналася ўсё…

14 лістапада 2024

«Першы прыбытак патраціў на станок». Гродзенец у школе выточваў біты, а ў 27 гадоў адкрыў сваю вытворчасць мэблі

Гродзенец Раман Нагула амаль паўжыцця працуе з дрэвам. Школьнікам ён пачынаў з бейсбольных біт, а…

13 лістапада 2024