У яноціхі Боні зараз ёсць новы сябар Нафаня, а козлік Персік пераехаў на хутар. Хамелеону пашанцавала менш — ён памёр ад знясілення. Усе яны раней жылі ў кантактным заапарку ў Гродне і, па словах абаронцаў жывёл, мучаліся там. Калі заапарк закрываўся, сотні людзей падключыліся, каб выратаваць жывёл.
Чаму закрываўся заапарк
У пачатку снежня 2019 кантактны заапарк ў гандлёвым цэнтры «Алмаз» абвясціў пра закрыццё. У інстаграме з’явілася інфармацыя: жывёл раздаюць бясплатна — за рэпост. Пасля хвалі абурэнняў у каментарах пост выдалілі.
Дырэктар заапарка Леанід Грыбок тлумачыў, што яго партнёр выйшаў з бізнесу і весці справы самому стала складана. Кансультант Яна Казлоўская, якая працавала ў заапарку з канца верасня, кажа, што справы ішлі не вельмі: бізнэс не прыносіў уладальніку вялікага прыбытку.
Былая супрацоўніца кажа, што ім нельга было забараняць людзям «рабіць з жывёламі што хочуць» — гэта вызначалася як «грубіяніць наведвальнікам» і за гэта штрафавалі.
«Ні пра якія даведкі гаворкі не было, галоўнае — каб прыбіралі, корм нармальна нарэзалі, той што на продаж, і не грубіяніць наведвальнікам. За смецце штрафаваў таксама. Уяві, 4−6 пакетаў на 120 літраў, якія трэба цягнуць нейкім цудам. Самае нечаканае, што яшчэ неяк давялося ўколы рабіць нам, а не ветэрынару».
Яна як кансультантка атрымлівала па 25 рублёў у дзень, Маша і Ульяна былі адміністратарамі і атрымлівалі 30 рублёў у дзень і 25% ад продажу фатаграфій і магнітаў - яны па сумяшчальніцтве былі яшчэ і фатографамі. Але дзяўчат рэгулярна штрафавалі на 10−15 руб.
Марскі свінцы прагрызлі жывот, трусік памёр ад знясілення
Па словах дзяўчыны, ветурач Юля прыходзіла два разы на месяц, але са снежня яе не было. Яна бегла аглядала жывёл. У астатні час супрацоўніцы самі імкнуліся забяспечыць ім даглядаць і лекаванне.
«Проста прыходзіла, аглядала. Пакідала ўколы, якія трэба было кожны дзень рабіць, вітаміны ў шпрыцах. Ці вось прыклад: у нас нарадзіліся трусы, а што з імі рабіць ніхто не ведае. Тэлефануем ветэрынару — не бярэ трубку».
Дырэктар сцвярджае, што ветэрынарны лекар наведваў заапарк кожны тыдзень. На пытанне, з якой клінікі быў лекар, адказвае: «Гэта не важна».
«У нас за восень памерла марская свінка — ёй іншая свінка прагрызла пуза. Ад знясілення памёр трусік у снежні. Усе нованароджаныя трусы ўспрымаліся дырэктарам як праблема і альбо памерлі самі, альбо ўжо нарадзіліся мёртвымі. Мёртвага труса ён проста кінуў у смеццевы пакет.
Вітаміны і кальцый для хамелеона знайшліся ў бакоўцы, але іх ніхто яму не даваў і не казаў наогул што яны ёсць. Дзяўчаты, што працавалі, прусакоў да жаху баяліся, так што хамелеона маглі пакарміць альбо я, альбо дырэктар.
Каб людзям не смярдзела, памяшканне пастаянна праветрывалі. Для хамелеона і чарапахі тэмпература ў памяшканні павінна быць на ўзроўні 25 °C. Але нават работнікам заапарка было холадна!"
Хамелеон памёр у заапарку ва ўзросце 11 месяцаў, як мяркуецца 5 студзеня, краснавухую чарапаху выкупілі зааабаронцы.
Як заапарк прадаваў жывёл і колькі яны каштавалі
Зоаабаронцы задавалі пытанне: куды падзенуць жывёл? Дырэктар растлумачыў, што ўсіх будзе распрадаваць, а тых, каго не купяць людзі, ён прадасць у іншы кантактны заапарк. Хамелеона і чарапаху ён думаў пакінуць сабе.
Валанцёры зоаабарончай арганізацыі «Адданае сэрца» прапанавалі сабраць грошы на выкуп жывёл.
Леанід Грыбок прадаставіў куратарцы збору Наталлі Міхеевай такі цэннік:
— Трусы — 30 руб.
— Шыншылы — 70 руб.
— Янот і насуха па 800 руб.
— Хамелеон еменскі 400 руб. (прадаваўся толькі разам з тэрарыумам)
— Краснавухая чарапаха — 50 руб.
— Афрыканскія вожыкі - 130 руб.
— Казёл — 50 руб.
— Марскія свінкі - 20 руб.
Праўда, калі дзяўчына захацела купіць труса, Леанід назваў цану ўжо ў 50 руб.
Адзіныя жывёлы, на якіх не назвалі кошт і якіх потым забралі бясплатна, гэта сляпы белы пацук і пясчанка.
Валанцёры лічаць, што немаладых жывёл, якія доўга трымалі ў заапарку, прадавалі па сярэдняй рынкавай ці відавочна завышанай цане. Хамелеона можна купіць ад 20 долараў, а янот з усімі дакументамі і дастаўкай з Мінска абышоўся б у 400−500 рублёў. Краснавухую чарапаху, як высветлілася пазней, заапарк наогул атрымаў бясплатна, як і трох трусоў і двух марскіх свінак.
У выніку вавёрку, насух, вожыкаў, двух марскіх свінак, труса і сухапутную чарапаху Леанід прадаў.
Астатніх жывёл выкупілі валанцёры.
На янота сабралі за тры дні, на казла — за некалькі гадзін
«Калі мы адкрывалі збор, то не думалі, што наогул каго-то паспеем выкупіць да закрыцця, гэта быў проста эксперымент ад безвыходнасці. Такога вялікага водгуку не чакалі: пісалі нават з ЗША. Наколькі мне вядома, гэта першы выпадак у Беларусі, калі людзі выкупляюць жывёл з кантактнага заапарка».
Грошы на куплю казла сабралі за некалькі гадзін — усю суму пералічыла неабыякавая гродзенка Наталля. На янота сабралі за тры дні. Хамелеона і чарапаху выкупілі разам за 400 рублёў - дырэктар пагадзіўся на зніжку, таму што рэптыліі былі ў вельмі дрэнным стане.
Усіх выкупленых жывёл валанцёры не змаглі забраць адразу. Уладальнік заапарка паставіў умову — толькі пасля закрыцця.
«Мы ледзь угаварылі перадаць нам янота Боні 5 студзеня, патлумачыўшы, што пазней проста фізічна не зможам забраць. Нам аддалі толькі ветэрынарны пашпарт, у якім большасць апошніх запісаў за 2017 год, а вакцынацыя пратэрмінаваная на некалькі месяцаў. Гэта значыць, што наведвальнікі заапарка не былі абароненыя. Рэгістрацыі на дзікую жывёлу, якая неабходна для янота і хамелеона, мы так і не атрымалі».
Хамелеон з апошняй стадыяй абязводжвання
Хамелеон памёр у заапарку, як мяркуецца, ад знясілення і абязводжвання. Спачатку Леанід проста напісаў, што не можа перадаць рэптылію ўладальніцы, а пазней прызнаўся, што хамелеон памёр.
«Леанід прапанаваў або вярнуць грошы, альбо замест хамелеона ўзяць трусоў і марскіх свінак. Мы адкрывалі збор менавіта на рэптылій і павінны былі зрабіць справаздачу людзям».
25 снежня Наталля прыехала аформіць дакументы аб куплі казла разам з ветэрынарным урачом Дар’яй Нячай.
«Я адразу пайшла аглядаць рэптылій, таму што мы планавалі іх выкупіць у бліжэйшы час і на рэабілітацыю яны патрапілі б да мяне. Краснавухая чарапаха змяшчалася ў недапушчальна маленькай ёмістасці без усіх неабходных элементаў акватэрарыума — падагрэву і фільтра вады, УФ і абагравальнай лямпы. На астравок, які чарапахам неабходны, яна не магла забрацца. Дыяметр толькі панцыра быў 14 см, а круглага акварыума — 39,5 см. Калі я падышла бліжэй, чарапаха ўціснулася ў панцыр. Яна паводзіла сябе вельмі спалохана. Па ўсім целе ў яе віселі кавалкі адмерлай скуры, а панцыр быў з бачнымі пашкоджаннямі».
«З хамелеонаў было яшчэ горш. Ён быў вельмі знясілены. Усе яго косці не проста праглядаліся, а былі ў прамым сэнсе абцягнутыя скурай. У шклянцы былі прусакі, але я не бачыла, каб ён іх еў.
Хамелеоны вельмі адчувальныя да стрэсу, за імі складана даглядаць, корм павінен быць разнастайным і збалансаваным, у тэрарыуме павінна падтрымлівацца пастаянная тэмпература, вільготнасць і асвятленне.
Я сказала Леаніду, што яму патрэбна тэрміновая ветэрынарная дапамога, але ён ніяк на гэта не адрэагаваў. Калі мы прыехалі забіраць янота 5 студзеня ў хамелеона была апошняя стадыя абязводжвання — хвост цалкам выпрастаны, вочы запалі, скура выглядала тусклай, галава апушчана. Датэлефанавацца Леаніду, каб забраць яго адразу, мы так і не змаглі".
Пасля таго, як валанцёры забралі янота, а хамелеон памёр, дырэктар вырашыў зачыніць заапарк раней чаканага і распрадаць усіх жывёл да 9 студзеня.
Дзе зараз жывёлы
Яноціха Боні прыехала ў цэнтр рэабілітацыі дзікіх жывёл «Сірын», што пад Мінскам. У сваёй групе Вконтакте супрацоўнікі «Сірын» напісалі:
«З Брэстам [іншым кантактным заапаркам, які зачыняецца — рэд.] было складана дамовіцца, але яны ўсё выканалі. Віцебск [таксама зачыняецца кантактны заапарк — рэд.] актыўна ішоў на кантакт і прыслухоўваўся да парад, а яшчэ клапаціўся пра жывёл. Але Гродна! Нерэальныя цэны, адключаны тэлефон і падман з дакументамі.»
Зараз Боні жыве з новым сябрам Нафанем. Яна паступова прывыкае да людзей, якія за ёй даглядаюць і з цікавасцю назірае за тым, што адбываецца ў двары, дзе свабодна гуляюць многія жывёлы і птушкі.
5 трусоў і 4 марскія свінкі знайшлі свой дом у дзіцячым садзе з экалагічнай скіраванасцю № 85. Адна з маці, чыя дачка наведвае гэты сад, прыехала за жывёламі і нават за свае грошы выкупіла дзве шыншылы. Яшчэ на двух быў дадаткова адкрыты збор. Іх таксама выкупілі з дапамогай ахвяравання для дзіцячага саду.
«Вялікі дзякуй загадчыцы, што пагадзілася іх прыняць і ўсім, хто дапамагаў іх выкупіць. У нас вельмі добры сад. Жывёлам там будзе лепш. За імі пастаянны догляд, дзецям у рукі не даюць, толькі вучаць даглядаць».
«Усе жывёлы вельмі галодныя, з’елі за першую ноч амаль тыднёвы запасы ежы! Адну марскую свінку прыйшлося адсадзілі ад астатніх асобна — яна вельмі знясіленая, поўсць выпадае. Але ўсё будзе ў іх добра!»
Пясчанка і адзін трусік пераехалі ў Гродзенскі дзяржаўны абласны экалагічны цэнтр дзяцей і моладзі. Там ім будзе забяспечаны добры догляд і паўнавартаснае харчаванне. Па словах куратара кутка жывой прыроды Марыны Чычкан жывёлы вельмі запалоханыя і знясіленыя.
Астатнія дробныя жывёлы трапілі да прыватных уладальнікаў у Гродне. Два трусіка амаль цалкам лысыя, але па словах ветэрынара «нічога заразнага, проста ад дрэннага догляду». У трох марскіх свінак да крыві патрэсканыя вусны — іх лечаць. Сляпы пацук трапіў да дасведчанага гаспадара і пакуль прывыкае.
Паводле падлікаў валанцёраў, у выратаванні жывёл з заапарка прыняло ўдзел каля 400 чалавек: хтосьці арганізоўваў працэс, нехта распаўсюджваў інфармацыю ў інтэрнэце, хтосьці пералічваў грошы, хтосьці дапамагаў транспартам і фізічнай сілай, хтосьці прытуліў гэтых жывёл, а хтосьці проста тэлефанаваў са словамі падтрымкі і адабрэння.
Валанцёры і новыя ўладальнікі жывёл вельмі спадзяюцца, што дзейнасцю гэтага заапарка зацікавяцца кампетэнтныя органы. Усе сведчанні і дакументы валанцёры гатовы прадаставіць.
