Спадчына

Ад Слана да Станіслава. Выстава ўзнагарод «Гонар і годнасць» дзейнічае ў Музеі гісторыі рэлігіі

Больш за 120 ордэнаў і медалёў з 41 краіны свету можна ўбачыць на выставе «Гонар і годнасць» у Музеі гісторыі рэлігіі ў Гродне. Узнагароды прадставіў Тракайскі гістарычны музей, з якім супрацоўнічаюць гродзенцы.

На выставе прадстаўлены ўзнагароды ХІХ — пачатку ХХІ стагоддзя. Медалі і ордэны размешчаны па тэрытарыяльным прынцыпе: з Еўропы, Амерыкі і Азіі.

Старшы навуковы супрацоўнік музея Сяргей Казуля спецыяльна для чытачоў hrodna.life расказаў пра паходжанне еўрапейскай узнагароднай сістэмы і найбольш цікавыя экспанаты выставы.

Што такое «ордэн»?

Само слова «ордэн» лацінскае і ў перакладзе азначае «парадак». Пачаткова яго ўжывалі ў сярэднявеччы ў дачыненні да манаскіх арганізацый. У 15 стагоддзі пры дварах каралёў і герцагаў сталі арганізоўвацца і свецкія ордэны па ўзоры манаскіх. Яны ў асноўным аб’ядноўвалі арыстакратыю і мелі абмежаваную колькасць членаў. Узначальваў ордэн сам манарх.

Кожны ордэн меў сваю эмблему, якую часцей за ўсё насілі на грудзях або на спецыяльнай стужцы. З цягам часу прыдворныя ордэны перасталі існаваць. А эмблемы захаваліся і паступова сталі дзяржаўнымі ўзнагародамі. Ужо ў 17−18 стагоддзях слова «ордэн» выкарыстоўваецца ў дачыненні не да арганізацый, а да саміх узнагародных знакаў.

У 19 стагоддзі ордэнамі пачынаюць узнагароджваць не толькі дваран, як раней, але і ўсіх грамадзян. Змяняецца і сам знешні выгляд ордэна. Ён становіцца не такім вялікім і грувасткім, як у 14−16 стст.

Ордэн Слана

Адзін з найцікавейшых экспанатаў выставы — дацкі ордэн Слана. Чаму ён мае такую назву? Ёсць легенда, што дацкія рыцары ўдзельнічалі ў крыжовых паходах. І падчас аднаго з іх яны сустрэліся з арабскім войскам, узброеныя воіны якога сядзелі на вялікіх сланах. Датчане ўпершыню ўбачылі такіх жывёлаў, але не спалохаліся. Яны ўступілі ў бой і перамаглі. Як успамін аб гэтай падзей і быў створаны Ордэн Слана.

Пачаткова на гэтай узнагародзе выяўляўся менавіта слон. Але з цягам часу форма змянілася. Ордэн Слана — элітарная ўзнагарода. Як правіла ёй узнагароджвалі уладароў, кіраўнікоў краін. Хоць былі і выключэнні, калі ордэн прысуджалі навукоўцам і культурным дзеячам.

Мініяцюры замест грувасткіх ордэнаў

Незвычайны экспанат — стужка з мініяцюрамі ордэнаў. Такую рэч выкарыстоўвалі ў 19 стагоддзі ў Францыі. Каб не хадзіць на ўрачыстыя імпрэзы з вялікай колькасцю грувасткіх узнагарод, іх уладальнікі насілі так званыя фрачныя ордэны — мініяцюрныя копіі сапраўдных.

Узнагароды Рэчы Паспалітай

Прадстаўлены на выставе і ўзнагароды, звязаныя з гісторыяй Беларусі. Асобны стэнд прысвечаны ордэнам Рэчы Паспалітай.

Так насілі ордэны ў Рэчы Паспалітай. З малюнкаў 19 стагоддзя
Ордэн святога Станіслава ўведзены ў сярэдзіне 18 стагоддзя Станіславам Аўгустам Панятоўскім. Ім узнагароджвалі ў асноўным за баявыя і дзяржаўныя поспехі.

Гэты ордэн перажыў Рэч Паспалітую. Пасля яе падзелу быў перанесены ў Расійскую імперыю. Пачаткова Станіславам там узнагароджвалі выхадцаў з беларускіх, польскіх і літоўскіх зямель, але ўжо з 30−40-х гг. 19 стагоддзя ўзнагароджанне ім было пашырана і на астатнюю тэрыторыю Расійскай імперыі.

Першыя наведнікі

Адзін з першых наведнікаў выставы Аляксей Аляксеевіч, які доўга і ўважліва разглядаў стэнды з узнагародамі, падзяліўся сваімі ўражаннямі:

«Я не спецыяліст. Але выстава мне спадабалася. Шкада толькі, што мала ордэнаў Расійскай імперыі. Затое суседзі, асабліва Літва, прадстаўлены добра».

На выставе, і праўда, шмат літоўскіх ўзнагарод. Амаль усе яны з выявай герба «Пагоня».

Выстава адбываецца дзякуючы фінансавай падтрымцы кампаніі «Белдзяржстрах». Наведаць экспазіцыю можна да сярэдзіны снежня.

Падзяліцца

Апошнія запісы

«Пабачыць Гродна — і памерці». Як наш горад стаў міжваеннай «сталіцай самагубцаў»

У міжваенны час Гродна набыло незвычайную славу. Горад стаў месцам прыцягнення незвычайных турыстаў - тых,…

21 лістапада 2024

«Нармальны быў гастраном — цяпер там прадаюць шпалеры». Ці хапае крамаў у цэнтры Гродна?

Ці хапае ў цэнтры Гродна прадуктовых крам? Спрэчкі наконт гэтага выклікала адкрыццё на перакрыжаванні Савецкай…

21 лістапада 2024

Дзе арганізаваць святочную фотасесію? Гродзенскія студыі ўжо падрыхтавалі навагоднія лакацыі

Прыбраныя ялінкі, свечкі, навагоднія вянкі і гірлянды, аксаміт, светлы ці цёмны фон на выбар. Гродзенскія…

19 лістапада 2024

«Перад выбарамі - спрыяльны час для петыцый». Як прымусіць чыноўнікаў вырашаць праблемы і чаму новая пляцоўка «меркаванне.бел» для гэтага не пасуе

Улады стварылі новую платформу “меркаванне.бел”. Яе пазіцыянуюць як анлайн-пляцоўку, на якой кожны зможа ў вольнай…

15 лістапада 2024

«У Гродне жывуць тыя яшчэ „шалёныя імператрыцы“». Стваральніца брэнда Krikate расказала, як дабралася да парыжскага тыдня моды

Калекцыя адзення гродзенкі Кацярыны Карлацяну дэбютавала гэтай восенню на Парыжскім тыдні моды. А пачыналася ўсё…

14 лістапада 2024

«Першы прыбытак патраціў на станок». Гродзенец у школе выточваў біты, а ў 27 гадоў адкрыў сваю вытворчасць мэблі

Гродзенец Раман Нагула амаль паўжыцця працуе з дрэвам. Школьнікам ён пачынаў з бейсбольных біт, а…

13 лістапада 2024