Сёлета спаўняецца 100 гадоў як у Гродне памёр паэт Лейб Найдус. Яго ўнук Яўген Смоляр, у мінулым журналіст BBC, упершыню наведаў зямлю продкаў 17 мая 2018 года. Кампанію і экскурсію па горадзе сваяку паэта зладзілі калекцыянер Фелікс Варашыльскі і журналіст Hrodna.life.
Яўген, як і яго дзед Лейб Найдус, у маладосці абраў творчую прафесію. Больш за 20 гадоў ён прапрацаваў журналістам у польскай службе BBC — асвятляў падзеі ў Польшчы і ў свеце. Сёння мужчына працуе экспертам па міжнародных адносінах. Ідэя прыехаць у Гродна ў Яўгена лунала ўжо даўно, але вось сабрацца і паехаць ён усё ніяк не адважваўся. У адзін дзень даўні сябар Фелікс Варашыльскі прапанаваў сумесную паездку ў Беларусь.
«Я ўжо даўно хацеў пабачыць Гродна, бо тут ніколі не быў. Мая сям’я — Найдус па матчынай лініі - была з гэтага горада. А бацька маёй маці быў родным братам Лейбы Найдуса, паэта, — распавядае Яўген. — Мой сябар Фелікс неяк прапанаваў мне разам з ім наведаць горад, які ён ужо добра ведае. Так мы і прыехалі. А прыехаць раней не было магчымасці з-за занятасці, а таксама з-за напружаных адносінаў Польшчы і Беларусі».
Апошнія гродзенскія Найдусы загінулі падчас Другой сусветнай
Яўген адзначае, што калі Фелікс прыязджае ў Гродна і можа ўбачыць свой сямейны дом, то ён жа акрамя назвы вуліцы ў гонар свайго дзядулі нічога і не ведае.
«А наогул ехаць у Гродна, дзе нікога са сваякоў не было, неяк не хацелася. Але ў сотую гадавіну смерці паэта я прыехаў. У гэтым горадзе адчуваю розныя пачуцці. Ён з асаблівай энергетыкай, і я разумею, што тут жылі мае продкі. Прыемна, што зараз у горадзе ёсць вуліца Найдуса, але няма месца куды можна было прыйсці менавіта мне. Калі ў Фелікса тут родны дом, то ў мяне наогул нічога няма. Апошнія Найдусы, якія жылі ў гэтым горадзе, загінулі падчас Другой сусветнай. Іх дома ўжо няма, ды і могілкі, дзе быў пахаваны паэт, таксама не засталіся, — дадае Яўген.
Помнік для горада
Так супала, што перад прыездам Яўгена Смоляра ў Гродна, на Hrodna.life выйшаў матэрыял на тэму ўстаноўкі бюста Найдуса на вуліцы названай у гонар яго імя. Аб вырабе помніка Яўген нічога не ведаў. Але адзначае, што ў будучыні помнік можа стаць важным элементам для Гродна.
«У мяне ў жыцці было шмат драматычных падзей. Тое, што пасля прыезду ў Гродне я даведаўся пра помнік, мяне моцна не здзівіла. Але гэта вельмі прыемна, што ў Гродне нехта яшчэ памятае паэта Найдуса. Праца, якую выканаў майстар Салятыцкі, якасная. Вядома, было б добра, каб гродзенцы паставілі помнік Найдусу і зрабілі гэта ў першую чаргу для сябе, для падтрымання традыцый. Гэта будзе добра як для культуры, так і для адукацыі моладзі. Шчыра, для горада такі помнік будзе важней, чым для мяне. Імя гэтага паэта вядомае на ўвесь свет, сюды будуць прыязджаць турысты».
Творы, вуліца і сімвалічная магіла
Калі помнік у Гродне ўсё ж такі зробяць і гарадскія ўлады дазволяць яго ўсталяваць на вуліцы Найдуса, Яўген прыедзе на яго адкрыццё разам са сваёй сям’ёй.
«Апошні раз нашы сваякі прыязджалі ў Гродна ў 1960-х гадах. Тады прыязджала мая мама і цётка Лена. Менавіта тады яны ўзялі трохі зямлі з могілак [зараз стадыён «Нёман"], дзе быў пахаваны ў 1918 годзе паэт, і перавезлі ў Варшаву. Там зрабілі знакавую магілу з невялікім помнікам. Пра самога Лейбу Найдуса мне вядома мала. Ён памёр у вельмі маладым узросце і было гэта роўна 100 гадоў таму. Ведаю, што ён быў не толькі паэтам, але і настаўнікам. Але інфармацыі па ім у мяне вельмі мала».
Сусветныя эксперты па літаратуры лічаць, што Лейб Найдус — самы рамантычны яўрэйскі паэт. Яго параўноўваюць з Міцкевічам, Багдановічам і Гогалем. Ён памёр у 27 гадоў ад дыфтэрыі. Гэта быў акурат канец Першай сусветнай вайны.
«Што ў нас сёння засталося ад вядомага паэта — яго творы, вуліца ў Гродне і сімвалічная магіла ў Варшаве. Вядома, што Лейб Найдус быў рамантычным паэтам і часта перакладаў вядомыя творы. Мая цётка пры жыцці хацела вывучыць больш пра яго, але не было магчымасці - архівы былі ў Гродне. Пытанне з гісторыяй Найдуса ўсё яшчэ застаецца адкрытым, трэба ўсё вывучаць. А горад Гродна, дзе ён нарадзіўся, працаваў і памёр, самы выдатны са сваёй дзівоснай архітэктурай. А параўнаць мне, са сваім вопытам, ёсць з чым».
