Дык што ж з беларусамі не так, чаму мы адстаем ад еўрапейскіх краін у развіцці і што нам неабходна зрабіць, каб змяніць сітуацыю ў краіне ў лепшы бок — сваім меркаваннем у інтэрв'ю «Слонімскай газеце» падзяліўся еўрапеец Аляксандр, які пераехаў жыць на радзіму жонкі, у Слонім.
— Беларусь — нармальная краіна, — кажа Аляксандр. — Тут усё ёсць, але такое адчуванне, што чагосьці не хапае. Напрыклад, калі ўзяць тую ж жавальную гумку, то, купляючы яе ў Польшчы, адчуваеш, што па якасці яна ўсё ж нашмат лепш, чым у Беларусі. Такое адчуванне, што ёсць завод, які спецыяльна для Беларусі вырабляе асаблівую прадукцыю.
— Што вы маеце на ўвазе?
— Вось, напрыклад, у Фінляндыі выпускаюць прадукцыю, якую правярае тэхнолаг. Ён можа зняць з любой кропкі канвеера халадзільнік, пральную машыну. Калі знаходзіць брак, то тавар на вытворчай лініі даводзяць да канца, а затым яго здымаюць і адвозяць на склад. Калі прыязджае перакупнік з Беларусі, то просіць прадаць яму пральныя машыны танней. А танней можа быць толькі некандыцыя.
Часам мне вас становіцца шкада з-за гэтага, што вам піхаюць гэтую некандыцыю. Нядаўна я сам сутыкнуўся з такой праблемай. Мне на кухню трэба было купіць ростэр, але на ім была драпіна. Прадавец адкрыў шэсць скрынак з ростэрамі, і ўсе яны былі падрапаныя. Аднак прадавец кажа: «Бяры, ён жа нармальны, драпіну зашаруеш». Але навошта я буду плаціць грошы за пашкоджаны тавар?
У фінаў ёсць закон: калі фірма банкрутуе, то працадаўца адкажа за гэта маёмасцю сям'і, а не сваёй. Сям’я — гэта ўсе блізкія сваякі. Таму калі чалавек будзе працаваць нядобрасумленна, а сваякам за гэта прыйдзецца адказваць, то яны радыя гэтаму не будуць. Там людзі ставяцца да сваёй працы з поўнай адказнасцю.
У Фінляндыі, калі за год паступіць тры скаргі, прадпрыемства закрываюць, бо ты прадаеш людзям няякасны тавар. Вам, беларусам, трэба мяняць менталітэт і стаўленне да працы.
Мне давялося працаваць у адной брэсцкай фірме, якая займалася сталярнай вытворчасцю. Працадаўца мне сказаў: «У мяне працуе пыл, труха …». Для мяне гэта шок: як можна казаць так пра сваіх работнікаў? Фінскі працадаўца ніколі так дрэнна не будзе адгукацца пра сваіх работнікаў, таму што ён ведае, што гэтыя людзі працуюць, каб у яго быў тэлефон, поўны халадзільнік, і ён іх шануе.
У Беларусі ж людзі не цэняцца. Напрыклад, я прыходжу на працу і кажу, што хачу атрымліваць 700 рублёў, таму што я цаню сябе. Я не хачу за 200 рублёў працаваць на дзядзьку. У вас кіраўнікі атрымліваюць казачныя сумы, а рабочыя працуюць за грошы.
Вы адсталі ў развіцці ад астатняга свету на гадоў пятнаццаць. Ваш кіраўнік кажа, што ў краіне ўсё добра. Дзяржаўныя медыя паведамляюць, што вы зарабляеце тысячу рублёў. А вось той жа фін не крычыць, што ён атрымлівае дастойную зарплату, ён яе проста атрымлівае.
Там ніхто ні на кім не наварвае грошы. А ў Беларусі накрутку робяць на тавары ў некалькі разоў. Адзін мой знаёмы бізнэсмэн з Гродна сказаў, што калі ён не мае трыста працэнтаў прыбытку, то ён грошы марнаваць не будзе. У фінаў ж 15 працэнтаў прыбытку — шыкоўная рэч. Яны працуюць і не высоўваюцца. У фінаў няма пасёлка Дразды. А ў Беларусі няма бізнэсоўцаў.
— Няма бізнэсоўцаў?
— Разумееце, раней былі мяшчане, якія куплялі піяніна, але яно проста ў іх стаяла, бо ніхто на ім граць не ўмеў. У вас кіраўнікі атрымліваюць казачныя сумы, хоць кіраваць не ўмеюць, а рабочыя працуюць за грошы.
— Атрымліваецца, што ў нас адныя праблемы?
— У Фінляндыі ёсць памятка для турыстаў, дзе сказана, што ў Беларусі і Расеі нельга наведваць медыцынскія ўстановы і праваахоўныя органы. І яны смяюцца над гэтым, таму што гэтыя органы павінны абараняць чалавека, а не наадварот. Калі заязджаеш у Фінляндыю, там стаіць шыльда з назвай горада. Калі заязджаеш, напрыклад, у Гродна, стаіць шыльда якой паказана, дзе знаходзіцца МУС. Але навошта мне гэта трэба?
— Ці лёгка свой бізнэс адкрыць у Еўропе?
— Бізнэс у Еўрасаюзе — гэта добрыя грошы. Там прадпрымальнік, адкрываючы бізнес, атрымлівае пад’ёмныя ў 50 тысяч еўра. Калі на працягу года ты прапрацуеш, то гэтыя грошы дзяржаве не трэба вяртаць. Але калі прыйдзе інспектар і праверыць бізнэс-план, у якім пазначана, што ты павінен зрабіць, і калі будуць адхіленні, то давядзецца вярнуць гэтую суму.
У Беларусі сярэдні бізнэс забіваюць. Напрыклад, возьмем сітуацыю з маршруткамі, якія ездзілі і развозілі людзей па хатах. Зараз перавозчыкі павінны адпраўляцца толькі з вакзалу. Для каго гэта робіцца? Учора я прачытаў у газеце, як адзін пасажырскі перавозчык з Гомеля купіў 12 мэрсэдэсаў, а ў аўтапарку пасажыраў возіць «Газэль» і стары МАЗ. Няўжо яго 12 мэрсэдэсаў не адпавядаюць бяспецы руху, няўжо яны горш, чым «Газэль» і стары МАЗ?
Бо дзяржава не дала прадпрымальніку грошай, каб ён купіў гэты бус. Ён сам ствараў свой бізнэс, знаходзіў грошы, браў крэдыты, а цяпер у яго адымаюць хлеб. Але ж не дзяржава ўсё гэта зрабіла, а прыватнік. Хто дзяржаве не даваў развіваць гэтую сферу паслуг? Мы плацім падаткі, каму яны ідуць? Дзяржава ніяк не дапамагае развіваць бізнэс.
У мяне сястра жыве ў Эстоніі, атрымлівае пенсію ў 460 еўра, але там прадукты і тавары танней у два-тры разы. Муж маёй сястры узяў машыну ў крэдыт на пяць гадоў. У месяц ён павінен плаціць 35 еўра. Зарабляюць яны з мужам дзесьці 2800 еўра, плацяць за кватэру 200 еўра. У іх зламалася пральная машына, яны яе ня здавалі ў рамонт, а пайшлі і купілі новую. За мяжой больш магчымасцяў. Там няма такіх завоблачных коштаў на мабільныя тэлефоны, там усё даступна, таму што ўсё прадумана, усё зроблена для людзей, для нармальнай, камфортнага жыцця.
— У Фінляндыі «Газеляў» няма?
— Там камфартабельныя аўтобусы перавозяць пасажыраў. У кошт паездкі ўваходзяць кубак кавы, чай, відэа. Вось вам і «зачахлая» Еўропа, як крычаць у тэлевізары.
У Еўропе купляюць сапраўды якасныя тавары.У Беларусі нешта зрабілі — праз некаторы час у яму закапалі, а праз месяц зноў раскапалі і пачалі рабіць усё нанова. Няўжо першапачаткова нельга зрабіць усё грунтоўна? У Еўропе такога няма.
Чаму ў Беларусі няма польскіх будаўнічых крам «Ашон», дзе тавары ў два разы танней? Ды таму што тады айчынную прадукцыю ніхто не будзе купляць. Таму трэба навучыцца вырабляць якасную прадукцыю. На рынку павінна быць канкурэнцыя.
У Беларусь раней палякі прыязджалі за таварам, а зараз наадварот. І палякі за капейкі працаваць не будуць, яны сябе паважаюць. І так у Беларусі ва ўсім. І чым далей вы будзеце так жыць, тым складаней будзе нешта змяніць.
Ва Украіну таксама ніхто не хоча цяпер ўкладваць мільярды, каб яе падняць. Тут сітуацыя складаная. Многія беларусы з’язджаюць з краіны, чэргі на атрыманне «Карты паляка» проста фантастычныя.
Сістэма забівае патрыётаў, таму што любы чалавек, пабываўшы за мяжой, вяртацца ў Беларусь не жадае. Тут людзі жывуць у пастаянным страху. Школьнік, атрымаўшы двойку ў школе, баіцца бацькам у гэтым прызнацца. Чалавека падманваюць, абкрадаюць, а ён маўчыць, баючыся страціць працу і застацца без сродкаў да існавання. У Беларусі чалавека і яго працу не шануюць.
— Прыходзіцца працаваць за капейкі, бо на дапамогу па беспрацоўі ў 20 рублёў пражыць немагчыма.
— Так, трэба працаваць, інакш не пражывеш. Напрыклад, каб купіць якую-небудзь бытавую тэхніку, трэба выкройваць з кожнай зарплаты. Дзе гэта бачана? У Беларусі атрымліваецца, што ты ў казну уносіш свае крыхі, а плаціць трэба ўсім: лекарам, настаўнікам. Таму трэба пераглядаць эканоміку.
У бедных краінах нерухомасць, золата, турыстычныя пуцёўкі вельмі дорага каштуюць. Таму беларусам час задумацца, адкуль ва ўрада ці чыноўнікаў, якія маюць заробак у тысячу долараў, дом каштуе мільён долараў. Па сутнасці, гэты чыноўнік павінен 150 гадоў працаваць бясплатна.
І беларусы маўчаць, толькі шэпчуцца на кухні. А тыя, хто мае гэта ўсё, кормяць наглядчыкаў. Хто ад кармушкі адмовіцца? Крумкач крумкачу вока не выдзеўбе. Усе хлусяць, пачынаючы ад … і канчаючы усімі астатнімі, а народ гэта ўсё праглынае.
У фінаў і эстонцаў такога няма. Яны навучыліся казаць праўду, таму што зразумелі, што без праўды ты ў Еўропе бізнэс не пабудуеш. Адзін-другі раз падманеш, а на трэці раз ты станеш жабраком. Там, напрыклад, Еўрасаюз даў грошы на будаўніцтва дзіцячага садку, і ты павінен яго пабудаваць і даць справаздачу за кожную капейку.
Пакуль мы будзем маўчаць, яны нас будуць біць, біць і зневажаць. А мы будзем рабіць выгляд, што ў нас усё выдатна і цудоўна. І калі вялікія палітыкі крычаць, што ў нас усё выдатна, то грошай ніхто не дасць. Яны лепш будуць дапамагаць бедным афрыканскім краінам.
