Н — Найдус. Паэт, што гаварыў па-тутэйшаму і складаў вершы на трох мовах

Ён — паэт, якога зараз амаль не ведаюць на радзіме. Паэт, што пісаў на мове, якая зараз не гучыць на беларускай зямлі. Яго творы выдаваліся ў 1920−1930-х гг. у Польшчы, а ў 1950-х гг. у Аргенціне. Яго прозвішча засталося ў назве гарадзенскай вуліцы, дзе ён жыў, тварыў ды памёр. Чытайце пяць цікавых фактаў пра Лейба Найдуса ў новым артыкуле «Гарадзенскай азбукі».

«Гарадзенская азбука» ад Hrodna.life — гэта 32 артыкулы пра цікавосткі Гродна. Кожнаму з іх адпавядае адна з літар алфавіту. А — Ажэшка, Б — Баторый, В — Вітаўт і так далей. У кожным артыкуле азбукі вы знойдзеце па пяць цікавых фактаў аб адметных гродзенскіх асобах, месцах ці з’явах.

Лейба, Лёва, Лявон

Лейб Найдус нарадзіўся ў Гродне, а дзяцінства правёў ў мястэчку Кусцін пад Беластокам. Рос у заможнай сям'і. Ягоны бацька ў маладосці пісаў вершы, а пазней заснаваў фабрыку ды займаўся сельскай гаспадаркай.

Клікалі юнага паэта дома па-рознаму: Лейба, Лявон, Леон, Лёва. Бацька Лейба, добразычлівы, інтэлігентны чалавек, вучыў дзяцей паважаць яўрэйскія, беларускія, польскія традыцыі наваколля. І наогул усе жыхары гэтай мясцовасці жылі ў згодзе, сцвярджалі, што яны «тутэйшыя». Іх аб’ядноўвалі праца на зямлі і спецыфічная мясцовая гаворка.

Пачаў пісаць на ідыш з-за дзяўчыны

Ва ўзросце 11 гадоў Лейба пачаў пісаць першыя вершы. Ён рос сярод дагледжаных дзедам і бацькам агародаў, рыбных ставоў, зялёных сенажацяў, лясоў. Тут спазнаў і адгэтуль панёс у жыццё, у сваю творчасць нейкую вельмі інтымную сувязь з прыродай, тонкае адчуванне яе і смутак «аб зялёным каралеўстве Пана».

Пазней хлопец пісаў па-руску, па-польску, на ідыш і друкаваў вершы ў выданнях Вільні і Гродна. Пад уплывам сваёй каханай, знаўцы і аматаркі яўрэйскай літаратуры, Ніны Табачнік (на жаль, яна вельмі рана памёрла ад сухотаў), стаў пісаць выключна на ідыш.

Быў сіяністам-сацыялістам

У той самы Найдус паступіў у камерцыйную вучэльню ў Радаме, а потым з’ехаў вучыцца ў Беласток. У 1905 годзе быў адлічаны праз удзел у студэнцкіх сходах рэвалюцыйнага працоўнага руху сіяністаў-сацыялістаў. У гэтай партыі Найдус удзельнічаў і пасля, аднак заўсёды быў нашмат больш паэтам, чым партыйным актывістам. Пасля адліку паступіў у вучэльню у Коўне, аднак таксама быў адлічаны з той жа нагоды. Гімназію ў Вільні скончыў толькі ва ўзросце 21 года.

Мадэрніст, віртуоз яўрэйскай паэзіі

Лейба Найдуса называлі «віртуозам яўрэйскай паэзіі». Творы Пушкіна, Лермантава, Гётэ ў яго перакладах на ідыш чыталі яўрэі ўсёй Еўропы, а яго ўласныя вершы друкавалі ў школьных падручніках. Ён быў мадэрністам, прыхільнікам ідэі абнаўленны яўрэйскай паэзіі на ідыш. Галоўная ідэя мадэрнізма — адыход ад традыцый і стварэнне новай літаратурнай мовы.

У даследаваннях ёсць параўнанні яго з Пушкіным: як Пушкін стварыў новую рускую літаратурную паэтычную мову, так Найдус зрабіў тое ж самае для паэзіі на ідыш. Вершы Найдуса былі папулярныя, асабліва сярод моладзі, хаця для правінцыяльнага яўрэйскага вуха яны і здаваліся нязначнымі.

Традыцыйнымі тэмамі яўрэйскай літаратуры былі боязь пагромаў, цяжкія пакуты прыгнечаных людзей, густа засяроджаных у рамках мяжы аселасці, асуджаных на жабрацкае існаванне. У вершах жа Найдуса — «захапленне прыродай, цесна знітаванай з чалавекам, меладычнасць, напеўнасць» — усё тое, чаго так не хапала яурэйскай літаратуры наогул.

Вуліца і помнікі ў двух гарадах

Найдус памёр ад дыфтэрыі ў 1918 годзе, ў Гродне. Яго сябра, Абрам Зак, зімою вёз яго на санках у шпіталь, аднак выратаваць паэта не атрымалася. На пахаванне сабраўся натоўп аматараў творчасці Лейба, яго паэтычных вечарын. На магіле быў пастаўлены помнік вядомага скульптара Астшегі: анёл, які мае два вялікіх белых крыла, апушчаных, скручаных ці зламаных. У пачатку 1950-х яўрэйскія могілкі былі знесеныя дзеля стадыёна «Чырвонае знамя». Помнік не захаваўся. У 1992 годзе ў Варшаве на яўрэйскіх могілках на вуліцы Акаповай аматары паэзіі Найдуса паставілі кенатаф — помнік на сімвалічнай магіле паэта. А ў Гародні, у самым цэнтры, ёсць вуліца Лейба Найдуса; у доме № 1, як мяркуюць, жыў паэт. Былы дом не захаваўся, на яго месцы пабудаваны гандлёвы цэнтр ABC.

Аўтар выказвае вялікую падзяку за дапамогу ў працы над артыкулам Марыне Шапялевіч, складальніцы кнігі «Я сердцем солнца пью нектар. Лейб Найдус. К 130-летию со дня рождения гродненского поэта» (Гродно, 2021).

Чытай таксама:

Поделиться

Последние записи

«Нормальный был гастроном — теперь там продают обои». Хватает ли магазинов в центре Гродно?

Хватает ли в центре Гродно продуктовых магазинов? Споры об этом вызвало открытие на углу Советской…

21 ноября 2024

Где организовать праздничную фотосессию? Гродненские студии уже подготовили новогодние локации

Нарядная хвоя, свечи, новогодние венки и гирлянды, светлый или темный фон на выбор. Гродненские фотостудии…

19 ноября 2024

«Перед выборами — благоприятное время для петиций». Как заставить чиновников решать проблемы и почему новая площадка «меркаванне.бел» для этого не подходит

Власти создали новую платформу “меркаванне.бел”. Ее позиционируют как онлайн-площадку, на которой каждый сможет в свободной…

15 ноября 2024

«В Гродно живут те еще „шальные императрицы“». Создательница бренда Krikate рассказала, как добралась до парижской недели моды

Коллекция одежды гродненки Екатерины Корлатяну дебютировала этой осенью на Парижской неделе моды. А начиналось все…

14 ноября 2024

«Первую прибыль потратил на станок». Гродненец в школе вытачивал биты, а к 27 годам открыл свое производство мебели

Гродненец Роман Нагула почти полжизни работает с деревом. Школьником он начинал с бейсбольных бит, а…

13 ноября 2024

«Планирую повторить гербарий Элизы Ожешко». Гродненка 20 лет проработала ветврачом, а теперь плетет венки на заказ

Гродненка Анна Тарковская почти круглый год собирает травы, а потом плетет из них венки. За…

11 ноября 2024